Abaran (Baş Abaran) - İrəvan quberniya­sının Eçmiədzin qəzasında kənd. İndi Araqat- sotn vilayətinin mərkəzidir. İrəvandan 59 km şi­malda, Abaran çayının sahilində, Alagöz dağının şərq ətəyində, dəniz səviyyəsindən 1880 m hün­dürlükdə yerləşir. Adı 1590-cı ildə tərtib edilmiş "İrəvan əyalətinin müfəssəl dəftəri"ndə (143, s. 174), Qafqazın 5 verstlik xəritəsində (348, s. 33) qeyd edilmişdir. 1728-ci il tarixli "İrəvan əyaləti­nin icmal dəftəri"ndə "Abaran" adlı nahiyənin (143, s. 54, 109) və Abaran nahiyəsində Abaran kəndinin (143, s. 109) olduğu qeyd edilir. Ermə­nilər buraya əvvəlcə 1828-1829-cu illərdə İranın Xoy, 1915-1920-ci illərdə Türkiyənin Van, Muş, Ələşkirt və Ərzurum vilayətlərindən köçürülüb yerləşdirilmişdir (427, s. 306). Kənddə əvvəlcə azərbaycanlılar yaşamış, ermənilərin bölgədə məskunlaşdırılmasından sonra əhalisi tədricən Türkiyəyə köç etmişdir. Burada indi yalnız ermə­nilər yaşayır. "Apar" toponimi türk etnoniminə (299, s. 47, 287; s. 103, 197) cəmlik bildirən "-an" şəkilçisinin qoşulması ilə əmələ gəlib, "aparların (avarlar) yaşadığı yer" mənasını ifadə edir. Er­məni müəlliflərinin əsərlərində "Aparan" forma­sında qeyd edilir. Etnotoponimdir. İndiki Ermə­nistan ərazisində sovet hakimiyyəti qurulandan sonra, 1920-1930-cu illərdə Ermənistan SSR-in Eçmiədzin qəzasının inzibati ərazi bölgüsünə "Baş Abaran" adı ilə daxil edilmişdir. 1930-cu il sentyabrın 9-da "Abaran" adında rayon yaradıl­mışdır. Ermənistan SSR Ali Soveti Rəyasət Heyə­tinin (bundan sonra Erm. SSR AS RH-nin) 3 yanvar 1935-ci il tarixli qərarı ilə adı dəyişdiri­lib "Aparan" qoyulmuşdur. "Ermənistan Respub­likasının inzibati-ərazi bölgüsü haqqında" 7 no­yabr 1995-ci il tarixli yeni Qanuna əsasən, Araqatsotn vilayətinin inzibati ərazisinə daxil edilmişdir (416, s. 24).

Coğrafi koordinatları: 40°35' şm. e., 44°21' ş. u

Ədəbiyyat:
1. İ.Bayramov, N.Mustafa Həqiqətin Onomastikasi, İndiki Ermənistan Respublikası ərazisində tarixi-coğrafi adların dəyişdirilməsi və saxtalaşdırılması 2021
2. Əziz Ələkbərli Qərbi Azərbaycanlıların 1988-ci il soyqırımı 2010
3. Əziz Ələkbərli Qərbi Azərbaycan abidələri 2007
4. Əziz Ələkbərli Qərbi Azərbaycanda soyqırımına məruz qalmış Toponimlərimiz
5. https://erevangala500.com/