XƏBƏRLƏR

Mədəniyyət Nazirliyi Ümummilli Lider Heydər Əliyevin 100, Azərbaycan peşəkar milli teatrının yaranmasının 150 illiyinə həsr edilmiş silsilə tədbirlər çərçivəsində regionlara təşkil olunan qastrol səfərlərini davam etdirir. Məqsəd regionlarda mədəni həyatın fəallaşdırılması, əhalinin, xüsusilə də gənclərin asudə vaxtının keyfiyyətinin yüksəldilməsi, yerli yaradıcı kollektivlərlə daha sıx ünsiyyət və faydalı təcrübə mübadiləsinə şərait yaratmaqdır.

AZƏRTAC xəbər verir ki, layihə çərçivəsində dekabrın 11-də Azərbaycan Dövlət Akademik Milli Dram Teatrı “Qarabağnamə” tamaşası ilə Lənkəran Dövlət Dram Teatrında çıxış edəcək.

Xalq yazıçısı İlyas Əfəndiyevin “Hökmdar və qızı” pyesi əsasında hazırlanmış tamaşanın quruluşçu rejissoru Xalq artisti Mərahim Fərzəlibəyovdur.

Səhnə əsərində XVIII əsrdə Qarabağ xanlığının mərkəzi olan Şuşada baş vermiş tarixi hadisələrdən bəhs olunur. Tamaşada İbrahim xan ictimai-siyasi, ailə-məişət hadisələri burulğanında mürəkkəb, təzadlı, faciəvi xarakter kimi təsvir edilir. Məmləkətin xanlıqlara parçalanması, düşmənə qarşı gizli ittifaqın olmaması məğlubiyyətin və faciənin əsas amilləridir.

Tamaşada rolları Xalq artistləri Kazım Abdullayev, Firəngiz Mütəllimova, Rafiq Əzimov, Hacı İsmayılov, Əli Nurzadə, əməkdar artistlər Elşən Rüstəmov, Məsmə Ağaverdiyeva, Kazım Həsənquliyev, Elxan Quliyev, Elşən Cəbrayılov, Elnar Qarayev, Əminə Babayeva, aktyorlar İlyas Əhmədov, Ramin Şıxəliyev, Ləman İmanova, Cavidan Novruz, Firuzə Balayeva, Nəzrin Abdullayeva, Məhsəti Tahirzadə, Elsevər Rəhimov və Tural İbrahimov ifa edib.

Səhnə əsərinin quruluşçu rəssamı İsmayıl Məmmədov, geyim rəssamı Aygün Mahmudova, işıq üzrə rəssamı Rafael Həsənov, musiqi tərtibatçısı Həmid Kazımzadədir.

Tamaşada Xalq artistləri Polad Bülbüloğlu və Vasif Adıgözəlovun əsərlərindən istifadə olunub.

İlyas Əfəndiyevin “Hökmdar və qızı” əsəri əsasında tamaşa ilk dəfə 1996-cı ildə nümayiş olunub. Tamaşa böyük müvəffəqiyyət qazanıb və 1997-ci il sentyabrın 20-də Ümummilli Lider Heydər Əliyev Milli Dram Teatrının səhnəsində tamaşanı maraqla izləyib. Tamaşaya baxdıqdan sonra yaradıcı heyətlə görüşdə Heydər Əliyev əsəri yüksək qiymətləndirib, onun təbliğinin vacibliyini bildirib.

Salyan Rayon Mərkəzləşdirilmiş Kitabxana Sistemində Xalq şairi Məmməd Arazın anadan olmasının 90 illiyi münasibətilə tədbir təşkil olunub.

AZƏRTAC xəbər verir ki, tədbir Salyan Rayon İcra Hakimiyyətinin və Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin birgə təşkilatçılığı ilə keçirilib.

Əvvəlcə unudulmaz şairin həyat və yaradıcılığına həsr olunan videoçarx nümayiş etdirilib.

Mərasimdə Salyan Rayon İcra Hakimiyyəti başçısının Sosial-iqtisadi inkişafın təhlili və proqnozlaşdırılması şöbəsinin müdir müavini Məhərrəm Məmmədov, AMEA Nəsimi adına Dilçilik İnstitutunun direktoru professor Nadir Məmmədli, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin Muğan Bölməsinin sədri, yazıçı-publisist Nəbi İbrahimov, Salyan rayon “Qələbə” qəzetinin əməkdaşı, şair-publisist Əzizağa Məmmədli, Salyan şəhər 2 nömrəli tam orta məktəbin dil-ədəbiyyat müəllimi, Dilçilik İnstitutunun dissertantı Günel Orucova çıxış edərək Azərbaycanın milli istiqlal şairi Məmməd Arazın yubileylərinin daim ölkəmizdə yüksək səviyyədə qeyd edildiyini bildiriblər.

Vurğulanıb ki, Ümummilli Lider Heydər Əliyev Xalq şairi Məmməd Araz yaradıcılığına və şəxsiyyətinə daim yüksək qiymət verib. Onun fəaliyyəti Ulu Öndər tərəfindən “İstiqlal” ordeni ilə qiymətləndirilib. Şairin Azərbaycan ədəbiyyatının inkişafındakı xidmətlərini nəzərə alan Prezident İlham Əliyev də görkəmli sənətkarın xatirəsinin əbədiləşdirilməsi, yubileylərinin keçirilməsi haqqında sərəncamlar imzalayıb.

Diqqətə çatdırılıb ki, yaradıcılığında əsasən Vətən, torpağa bağlılıq, vətəndaşlıq, vətənpərvərlik mövzularına müraciət edən şairin poeziyası bu gün də aktuallığını qoruyub saxlayır, onun şeirlərinə mahnılar yazılır və bu mahnılar dillər əzbəridir. Azərbaycan ədəbiyyatının böyük ustadlarından olan Məmməd Arazın sənəti, yaradıcılığı, əsərləri hər zaman yaşayacaq və müstəqil dövlətçiliyimizin möhkəmlənməsinə xidmət edəcək.

Daha sonra tanınmış şair Zabil Pərviz Məmməd Araz ilə unudulmaz görüşlərindən danışıb, onunla bağlı xatirələrini bölüşüb. O, şairin poeziyasının bənzərsiz olduğunu vurğulayıb.

Tədbirin bədii hissəsində Məmməd Arazın müəllifi olduğu şeirlər səsləndirilib, şeirlərinə bəstələnmiş mahnılar ifa olunub.

İçərişəhərdəki “Zaman Art Gallery” qalereyasında Fazilə Rəcəbova və Yelena Suvorovanın müxtəlif mövzuda mozaika işlərinin təqdim edildiyi “Canlanan daşlar” adlı sərgisi açılıb.

Təqdim edilən işlərin müəlliflərini çoxillik və peşəkar stilist fəaliyyəti birləşdirir. Məşhurların gözəlliyinə böyük məharətlə yenidən gözəllik qatan Fazilə Rəcəbova moda dünyasında məşhurdur. Peşəkar stilist kimi, o, yekun obrazı əvvəlcədən görə bilmək, “hissə-hissə” bir yerə cəmləmək bacarığına malikdir. O, mozaikanın fəlsəfəsinə nüfuz edərək, onun özünəməxsus xüsusiyyətlərini öyrənməyə cəhd edib, rəssamın sənət ideyalarının gerçəkləşdirilməsində isə Yelena Suvorova iştirak edib. “Canlanan daşlar” bu maraqlı tandemi özündə əks etdirib.

Sərginin açılışında iştirak edən Dövlət Turizm Agentliyinin Qoruqları İdarəetmə Mərkəzinin mütəxəssisi, CBC kanalının əməkdaşı Vahid Şükürov sovet dövründə Azərbaycan mozaika sənətinin çoxsaylı parlaq səhifələrinin olduğunu deyib. Onun sözlərinə görə, Bakıdakı Heydər Əliyev adına İdman Konsert Kompleksində dünyanın ən böyük – 700 kvadratmetr sahəyə malik mozaikası yerləşir. O qeyd edib ki, Bakıda mozaika sənətinin çoxlu nümunələri saxlanılıb, ən yaxşı işlərin müəllifləri isə aralarında Mikayıl Abdullayev və Oqtay Şıxəliyevin də olduğu görkəmli Azərbaycan rəssamlarıdır.

Vahid Şükürov onu da əlavə edib ki, sözügedən sərgi bu növ monumental təsviri sənət ənənələrinin davamlılığını nümayiş etdirir, onun bu gün də inkişaf etdirilməsinin sübutu isə tədbirin qonaqlarından biri olan Xalq rəssamı Hüseyn Haqverdinin Azərbaycan mozaikaçılarının irsinə dayanan yaradıcılığıdır.

Açılışda çıxış edən Hüseyn Haqverdi, həm tədbirin müəlliflərini və təşkilatçılarını, həm də bu sənətin işığına yığışanların hamısını paytaxtın mədəni həyatındakı bu maraqlı tədbir münasibətilə təbrik edib.

“Mozaika sənətinin yenidən nəfəs almağa başlaması və dərin tarixə malik olan bu əziyyətli və möhtəşəm sənətlə məşğul olan yeni sənətkarların meydana çıxması çox gözəldir”, – deyə o bildirib.

Ekspozisiya elə qurulub ki, tamaşaçını mozaika çərçivəsi sayəsində adi güzgülərə xüsusi incəlik verməyi bacaran, gündəlik həyat predmetlərindən bədii obyekt düzəldə bilən Yelena Suvorovanın əsərləri “qarşılayır”.

“Biz sadəcə, özümüz, möhtəşəmliyə qarışaraq, bu gözəlliyi yaradırıq. Bəli, bu bizə əllərimizdə kəsiklər, ağır materiallarla işləmək bahasına başa gəlir... axı biz zəif cins sayılırıq! Ancaq bütün çətinliklərə baxmayaraq, işimizdən böyük zövq alırıq” – deyə Yelena Suvorova AZƏRTAC-ın müxbiri ilə söhbətində bildirib.

“Bu sərginin ideyası həm də mozaika sənətinə olan tələbatı yenidən bərpa etmək, mozaikanın interyerdə nə qədər dəbdəbəli görünəcəyini nümayiş etdirmək, məsələn, kaminləri, hovuzları və panelləri dəyişdirməkdən ibarətdir” – peşəkar stilist bildirib.

Fazilə Rəcəbova yaradıcı düşüncələrin rəngarəng çalarlar toplusunu təqdim edib. Sənətkarın işlənməsinə və süjetinə görə müxtəlif olan işləri tamaşaçıların diqqətini cəlb edir, onların arasında məşhur rəssamların, məsələn Maleviçin yaradıcılığına edilmiş mozaik “müraciətləri” görmək mümkündür.

AZƏRTAC-ın müxbiri ilə söhbətində o, mozaikanın özünəməxsus sehrinin sirlərini açıqlayıb.

“Bu, ilk növbədə, ilk baxışdan məhəbbət deməkdir” – rəssam qeyd edib. Mən mozaikanı ona görə sevmişəm ki, bu sənət növü istənilən materialla işləməyə imkan yaradır. Mozaika fantaziyalara tam azadlıq verir, bu sənətdə daşa, şüşəyə, düyməyə, hətta metala və taxtaya da yer tapılır... Mənə isə həmişə materiallardan qarışıq şəkildə istifadə etmək maraqlı gəlib, hər zaman bənzərsiz, maraq oyadan kompozisiya yaratmaq istəmişəm, mənim bütün səylərim məhz hər zaman bu arzunun gerçəkləşməsinə yönəlib. Sənətə olan marağım uşaqlıqdan başlayıb. Tikişlə məşğul olmuşam. Stilist işləmişəm. Məktəbdə informatika və riyaziyyatdan dərs demişəm. Ta ki həyatıma mozaika adlı bu sənət daxil olana qədər...Dəqiq elmlərlə bağlı biliyimi öz mozaika işlərimdə uğurla tətbiq etməyə çalışmışam, işlərimdə hər şey millimetrə qədər dəqiqliklə ölçülmüş və biçilmiş şəkildədir”.

O, sərgidə keçmiş dövrün məşhur rəssamlarının vizual əsərlərinin bir növ “parafrazı”nın təqdim olunduğunu bildirərək sözünə davam edir: “Əsərləri sadəcə olaraq, hissələrə ayırmaq kifayət etmirdi. Onları fərqli teksturada göstərmək, tanış əsərləri fərqli fakturada təqdim etmək, öz bildiyim mozaikalarda “çəkmək” istədim. Yeri gəlmişkən, mozaika formasında da gözəl görünəcək çoxlu rəsm əsərləri mövcuddur, ona görə də, bu sərgidə təqdim olunan əsərlərdə müasir texnikanı və klassik üslubu qarışdırmaq qərarına gəlmişəm. Portretlər, natürmortlar və mənzərələr təqdim etmişəm. Onların yaradılması üçün Bakı mozaikasından istifadə olunub, daşlar əvvəlcə yuyulub və rənglərinə görə çeşidlənib”.

Öz yaradıcılıq fikirlərini bölüşən Fazilə Rəcəbova əlavə edib: “Smalta, eləcə də vitraj şüşə ilə işləmək planlarım var. Təəssüf olsun ki, bizdə bu materiallar istehsal olunmur, onları ölkəyə gətirmək barədə düşünürəm, məqsədim mozaikaçılarımızın da bizə qoşularaq, öz sənət ideyalarını gerçəkləşdirmələri üçün imkanların artırılmasından ibarətdir”.

“Biz çox gözəl əsərlər yarada bilərik! Bu gözəlliyin ölkəmizdə yaradılmasını, bu əsərlərlə beynəlxalq sərgilərdə iştirak etməyimizi istəyirəm, axı Azərbaycan başdan-başa rəngarəng motivlər, ornamentlər, rəng çalarları, süjetlərlə çox zəngindir. Bütün bunların hamısını dünyaya nümayiş etdirməliyik”, – deyə rəssam vurğulayıb.

Azərbaycan teatrında bir sıra əvəzolunmaz aktrisalar var ki, zaman keçdikcə onlar daim teatr tarixində əbədi olaraq qalacaqlar. Belə sənətkarlar səhnədə bir sıra möhtəşəm, yaddaşlardan silinməyən obrazlar qalereyası yaradıblar. Onlar nəinki özləri iştirak etdikləri tamaşaların, hətta iştirak etmədikləri tamaşaların da müvəffəqiyyətinə seviniblər. Bütün tamaşaların uğurlu alınmasında ürəkdən çalışıblar. Belə sənətkarlardan biri də Mərziyə Davudova idi.

AZƏRTAC xəbər verir ki, bu gün Azərbaycanın görkəmli teatr və kino aktrisası, Xalq artisti Mərziyə Davudovanın anadan olmasından 122 il ötür.

Mərziyə Yusif qızı Davudova 1901-ci il dekabrın 8-də Həştərxan şəhərində dünyaya göz açıb. Onun anası Qaşqa-Camal elmə, ədəbiyyata meyilli bir insan idi. O, qızı Mərziyəni 1908-ci ildə kəndlərində fəaliyyət göstərən dördillik “Darültəhsil” tatar məktəbində oxutdurub. Məktəbi bitirəndən sonra M.Davudova Həştərxanda “Qaliyə” məktəbində təhsilini davam etdirib. 1915–1918-ci illərdə "İqbal" rus-tatar məktəbində oxumuşdur. Bu dövrlərdə teatr fəaliyyətinə başlamış, burada həvəskarların hazırladıqları tamaşalarda oynayıb.

XX əsrin əvvəlində N.Vəzirovun, N.Nərimanovun əsərləri tatar dilinə tərcümə olunur və Hüseyn Ərəblinski, Mirzağa Əliyev kimi böyük səhnə ustaları yerli həvəskarlarla qastrol tamaşalarında çıxışlar edirlər. Hüseyn Ərəblinski 1918-ci ildə Həştərxanda qastrolda olarkən onun oyununu bəyənib və onu Bakıya dəvət edib. 1919-cu ildə anasını itirdikdən sonra Bakıya gəlib. İlk dəfə Birləşmiş Dövlət Teatrı nəzdində Türk Dram Teatrı kollektivinə aktrisa qəbul edilib. Arada çox qısa müddət Tiflis Azərbaycan Dram Teatrında və Bakı Türk İşçi Teatrında işləsə də, ömrünün sonunadək Akademik Milli Dram Teatrın aparıcı sənətçilərindən olub. Əksər Azərbaycan, rus, Qərbi Avropa dramaturgiyasının baş qəhrəmanlarına səhnə həyatı verib. Həvəskar aktrisalıqdan SSRİ Xalq artisti səviyyəsinə yüksələn Mərziyə Davudova 1962-ci ildə yanvarın 5-də altmış yaşında həyat ilə vidalaşıb, Birinci Fəxri xiyabanda dəfn olunub.

Mərziyə Davudova hələ gənc yaşlarında səhnəni böyük məhəbbətlə sevib, bütün həyatını səhnə sənətinə həsr edib. Neçə on illər tamaşaçılar Mərziyə Davudovanın böyük sənətindən zövq alıb, böyük bir aktrisalar nəsli ona baxaraq səhnəyə gəlib. Mərziyə xanımın aktrisalıq şöhrəti o qədər parlayıb ki, onu Azərbaycandan çox-çox uzaqlarda da tanıyırdılar. Onun yaradıcılığı müsbət və mənfi obrazlar ilə zəngindir. Aktrisa üçün obrazın böyük və kiçikliyi, mənfi və müsbətliyi olmayıb. Aktrisa ona tapşırılan obrazı öz sənət süzgəcindən keçirib, yüksək sənətkarlıqla tamaşaçılara təqdim edib.

Onun ifa etdiyi Sevil, Gültəkin, Firəngiz, Gülnisə, Yaxşı, Gülsabah, Solmaz, Nabat, Şəmsa (“Sevil”, “Aydın”, “Oktay Eloğlu”, “Solğun çiçəklər”, “Almaz”, “Dönüş”, “Od gəlini”, “1905-ci ildə”, “Trablis müharibəsi”), Xuraman, Qızyetər, Şirin, Səhər (“Vaqif”, “Xanlar”, “Fərhad və Şirin”, “İnsan”), Südabə, Xumar, Jasmen, Anjela (“Səyavuş”, “Şeyx Sənan”, “Knyaz”, “Uçurum”), Səlimə, Sona (“Pəri cadu”, “Dağılan tifaq”), Həyat, Lina (“Həyat”, “Madrid”), Həcər (“Qacaq Nəbi”), Gülzar (“Şərqin səhəri”), Məshəti (“Nizami”), Ülkər (“Vəfa”), Nüşabə (“Nüşabə”), Gertruda, Dezdemona, Qonerilya, Ledi Maqbet (“Hamlet”, “Otello”, “Kral Lir”, “Maqbet”), Luiza (“Mərk və məhəbbət”), Joziana (“Gülən adam”), Kriçinina, Kabanixa (“Günahsız müqəssirlər”, “Tufan”), Vassa Jeleznova (“Vassa Jelezniva”), Lambrini (“Gözəllik və sevgi adası”) və s. obrazlar Azərbaycan teatr tarixinin qızıl fonduna daxil olub.

Böyük Azərbaycan dramaturqu Cəfər Cabbarlı deyib ki; “Mərziyə yetkin sənətkardır, aktrisa, səhnədəki əhvali-ruhiyyəsi ilə bütün tamaşa salonuna təsir edən heyrətamiz bir istedada malikdir”.

Mərziyə Davudova yaradıcılıqda nə qazanıbsa, hamısını gərgin əmək sayəsində əldə edib. Onun həyatı, obraz üzərində böyük təmkinlə işləyən, xarakterin bütün təfərrüatını dərindən mənimsəyən zəhmətkeş bir insanın həyatıdır. O, zəngin xarakterlər, qüvvətli ehtiraslar ustası idi. O, qırx illik yaradıcılıq dövründə yüzlərlə rəngarəng, unudulmaz səhnə qəhrəmanları yaratmışdır. O, görkəmli səhnə xadimi kimi, birdən-birə meydana gəlməmişdir. Sənətkarlığın yüksək pilləsinə zəhmətlə, əziyyətlə yüksəlmişdir.

Mərziyə Davudovanın ifasındakı zəngin boyalar onun ifaçılıq sənətini fərqləndirən əsas əlamətlərdəndir. Aktrisanın ifa üslubu son dərəcə çətin və mürəkkəb idi. Görkəmli teatr rejissoru, pedaqoq Mehdi Məmmədov “Teatrlar, aktyorlar, tamaşalar” kitabında Mərziyyə Davudovun səhnə fəaliyyəti haqqında deyirdi: “O, müxtəlif cəhətlərin, başqa-başqa üsulların, bəzən təzadların uyuşmasından, vəhdətindən istifadə edir. Romantik ünsürlər onun oyununda məişət boyaları, faciə ünsürləri isə yumor boyaları ilə uzlaşır, o, qəhrəmanlığı göstərmək üçün adilikdən, monumentallığı sezdirmək üçün təfərrüatdan istifadə edir. İlham dəqiqələrində biz səhnəmizin sönməz ulduzu Mərziyə xanımın oyununda böyüklüyün sadəliyini və sadəliyin böyüklüyünü az görməmişik”.

Mərziyə xanım səmimi aktrisa idi. O, obrazı özününkü etməmiş səhnəyə çıxmazdı. Bu da onun tamaşaçılara hörmətindən irəli gəlirdi. O, səhnədə çıxış etdiyi hər sözün arxasında axtarışlarla dolu olan, gərgin duyğular dayanmışdı. Bu cəhət Mərziyə Davudovanı tamaşaçılara sevdirməsinin əsas şərtlərindən biri idi. Onun ifa etdiyi obrazlar heç biri digərinə bənzəmir. O, obrazı tamaşadan tamaşaya təkmilləşdirir, onu canlı insan şəklinə salırdı. Mərziyə xanım obrazın inkişaf dinamikasını düzgün müəyyənləşdirə bilirdi, əsərdə baş verən hadisələrə onun münasibətini göstərirdi. Bu böyük aktrisanın səhnə fəaliyyəti illər boyu parlamış, Azərbaycan teatr tarixində nadir hadisəyə çevrilmişdir. Onun ifa etdiyi zəngin obrazlar indi də öz bədii dəyərini itirməmişdir.

Mərziyə Davudova dram artisti olmaqla yanaşı, öz istedadını Azərbaycan kinosunda da sınayıb. O, otuzuncu illərdən başlayaraq ömrünün sonuna qədər irili-xırdalı bir neçə filmə (“Hacı Qara”, “Bir ailə”, “Bakının işıqları”, “Bəxtiyar”, “Həqiqi dost”, “Bir məhəlləli iki oğlan”, “Koroğlu”) çəkilib. Xüsusən onun “Bir ailə”, “Bakının işıqları” və “Koroğlu” filmlərində yaratdığı müxtəlif xarakterli ana obrazları öz bədii dəyəri ilə seçilən sənət nümunələridir. Nə qədər Azərbaycan incəsənəti yaşayır, Mərziyə Davudovanın böyük sənəti də yaşayacaq.

Dekabrın 19, 20 və 21-də Azərbaycan Dövlət Akademik Musiqili Teatrında "Qorxma, biz səninləyik!" tamaşa-konsertin premyerası olacaq.

Teatrından AZƏRTAC-a verilən məlumata görə, səhnə əsəri tanınmış rejissor və ictimai xadim, 1960-cı illərin KVN komandasının məşhur kapitanı, Azərbaycanın Xalq artisti Yuli Solomonoviç Qusmanın 80 illik yubileyi münasibətilə təqdim olunur.

Tamaşa 42 il əvvəl çəkilmiş "Qorxma, mən səninləyəm!" filminin yaradıcı heyətinin xatirələri əsasında hazırlanıb, bəstəkarı Xalq artisti Polad Bülbüloğlu, libretto müəllifləri Yelena İsayeva və Cavid İmamverdiyevdir.

Tamaşanın ideya müəllifi yubilyarın qardaşı, TASS İnformasiya Agentliyinin baş direktorunun birinci müavini Mixail Qusmandır.

Əfsanəvi azərbaycanlının yubileyinin vaxtilə çalışdığı teatrda qeyd olunması fikri isə tamaşanın bədii rəhbəri, teatrın direktoru, Əməkdar incəsənət xadimi, fəlsəfə doktoru Əliqismət Lalayevə məxsusdur.

Səhnə əsərinin quruluşçu rejissoru Cavid İmamverdiyev, quruluşçu dirijoru Əməkdar incəsənət xadimi Fəxrəddin Atayev, xormeysteri Əməkdar artist Vaqif Məstanov, quruluşçu baletmeysteri Əməkdar artist Emin Əliyev, quruluşçu rəssamı Vüsal Rəhim, konsertmeysteri Fidan Əliyeva, qrim üzrə rəssamı Aybəniz Hüseynova, rejissor assistenti isə Tamilla Aslanovadır.

Tamaşada Xalq artisti İlham Namiq Kamal, Əməkdar artistlər Boris Qrafkin, Şövqi Hüseynov, Fərid Əliyev, Prezident mükafatçısı Mehriban Zaliyeva, aktyorlar Rauf Babayev, Emil Heydərov, Nicat Əli, Leonid Kletz, Olqa Georgiyeva, teatrın xor və balet truppasının artistləri iştirak edirlər.

Premyerada yubilyarın özü ilə yanaşı, qardaşı Mixail Qusman, həmçinin Xalq artistləri Polad Bülbüloğlu, Aleksandr Şarovski, Həmidə Ömərova, Sərxan Sərxan və digər tanınmış sənət adamlarının iştirakı da gözlənilir.

Ölkəmizin mədəniyyəti zəngin və çoxşaxəlidir, onun tərkibində əsas yeri təsviri incəsənət tutur. Təsviri incəsənətin ən qeyri-adi texnikalarından biri “ebru” sənətidir. Onun mahiyyəti xüsusi hazırlanmış suyun səthinə boya damcıları tökməklə rəsmin formalaşdırılmasındadır. Sonra təsvir parça, keramika və ya kağız üzərinə köçürülür. Nəticədə unikal əsər yaranır və bu əsəri təkrarlamaq qeyri-mümkündür.

Bu fikirləri tədqiqatçı Vahid Şükürov Şərq ölkələrində yayılmış təkrarsız incəsənət növünə həsr olunmuş məqaləsində yazır.

AZƏRTAC məqaləni oxuculara təqdim edir.

X X X

“Ebru” sözünün mənşəyi bir neçə varianta malikdir. Lakin bir çox adlı-sanlı alimlər hesab edirlər ki, “ebru” fars sözü olan “ebri”dən əmələ gəlib və tərcümədə “bulud” deməkdir. “Ebru”nun vətəni Özbəkistan, İran və digər ölkələr hesab olunur. “Ebru” Osmanlı imperiyası dövründə geniş yayılıb. Türk ustaları bu texnikanı o dərəcədə dərin bilirdilər ki, onlar abstrakt və güllü naxışlarla yanaşı, real təsvirlər də yarada bilirdilər. Ustalar “ebru”nu öz mədəni kodlarına “yerləşdirməyi” bacarmış, günümüzədək onu qoruyub saxlaya bilmişlər. Bu gün də dünyada su üzərində rəsm çəkməyin mərkəzi Türkiyədir.

Osmanlı imperiyasında “ebru”nun yaranması tarixçəsi maraqlıdır. Məlumdur ki, Osmanlı imperiyasında mərmər kağız dövlət sənədləri, eləcə də rəsmi yazışmalar üçün əsas kimi götürülürdü. Bu, qiymətli kağızların saxtalaşdırılmasının qarşısını almaq məqsədilə, eləcə də gözəllik baxımından edilirdi. Çeklərdə, istiqrazlarda və əsginaslarda mürəkkəb naxışların bugünkü məntiqi bu prinsipə əsaslanıb. “Ebru” naxışları ilə veksellərə, kitab cildləmələrinə və Quranın səhifələrinə bədii tərtibat verilib. Hazırda mövcud olan ən qədim “ebru” nümunələri XVI əsrə aid edilir və “Topqapı” muzeyindədir, arzulayan hər kəs ona tamaşa edə bilər.

“Ebru” naxışı əl izləri kimi unikaldır. İki eyni rəsmi yaratmaq qeyri-mümkündür. Hər təsvir həmişə bir-birindən seçiləcək, çünki rəsmi çəkmək üçün istifadə olunan su maye və dəyişkəndir. Klassik “ebru” texnologiyası bu yaxınlaradək ciddi şəkildə məxfi saxlanılırdı. Ustalar nəsillərdən-nəsillərə bu biliyi yalnız şagirdlərinə ötürürdülər.

“Ebru”nun yaradılmasında boyaların hazırlanması mühüm hissədir. Bundan ötrü əksər hallarda təbii piqmentlərdən istifadə olunur. Lil, duda, qurğuşun karbonatı, dəmir oksidi su ilə qarışdırılır, sonra üzərinə az miqdarda qaramalın ödü əlavə olunur. Qatılaşdırılmış su qalın kətan kimi istifadə olunur. Bundan ötrü suya qatılaşdırıcı - kəvən (latınca “Astralagus”) bitkisinin cövhəri qatılır. Suyun və məhlulun hazırlanmasında düzgün nisbətə riayət olunduqda şəkil çəkərkən arzulanan nəticəni əldə etmək mümkündür.

“Ebru”nun çəkilməsində istifadə olunan alətlər də maraqlıdır. Suyun səthinə çəkilən, daha dəqiq desək, boyanı suya “çırpan” fırçalar qızılgül gövdəsi və at tükündən hazırlanır. Belə materiallar təsadüfi seçilməyib. Çünki at tükü zəruri codluğa malikdir, bu səbəbdən də boya ustanın düşündüyü kimi paylanır. Fırçanın tutacağı qızılgülün gövdəsindən hazırlanır ki, bunun da sayəsində su ilə müntəzəm əlaqədə fırça görkəmini dəyişmir.

Rəqs edən boyaların rəsmə çevrilməsi prosesini sözlə təsvir etmək çətindir. Rəssam müxtəlif boyaları götürür, fırça ilə onları suyun üzərinə silkələyir. Boya damcıları suda həll olmur, suyun səthində qalır. Sonra rəssam bizi suda ehtiyatla hərəkət etdirərək boya damcılarını rəsmə çevirir. Boya damcılarının qeyri-adi rənglərə, naxışlara, nağıllardan süjetlərə çevrilməsini saatlarla izləmək olar.

Ölkəmizdə “ebru” ustalarından biri də gözəl əsərlər yaradan Sevinc Əliyevadır. Sevinc xanım sayəsində bu qədim sənət yaşamaqda davam edir. Sevinc xanım 7 ildən artıqdır ki, “ebru”nun incəliklərinin öyrənilməsi ilə məşğuldur. “Mən “ebru” ilə məşğul olmağa başlayanda onun dərinliklərini təsəvvür etmirdim. Vaxt keçdikcə texnika ilə yanaşı, mən “ebru” yaradıcılığının fəlsəfəsini də dərk etdim. “Ebru” mənə həyatı bütün təzahürləri, bütün gözəllikləri ilə sevməyi öyrətdi. Detalları sezməyi və xırdalıqlarda gözəlliyi görməyi öyrətdi. Mən özümü kəşf etdim, özümü tanıdım”, - deyə “ebru” ustası qeyd edir.

Öz yaradıcılıq yolundan danışan Sevinc xanım deyir: “Əvvəlcə bu, sadəcə maraq idi. Mən çox oxumuşam, metodikanı öyrənmişəm. “Ebru”nu yaradan ustaların necə işləmələrinə baxmışam. Usta Bekir Özsudan da çox şey öyrənmişəm. Bir dəfə mən qərara gəlib ona yazdım. O, dərhal cavab verdi, suallarımı cavablandıraraq, texnikanın bəzi sirlərini mənə açdı. Sonralar mən Türkiyəyə getdim. Öz müəllimim sayəsində “ebru” texnikasını öyrəndim və özüm dərs deməyə başladım. “Ebru” ustası Alparslan Babaoğlunun da adını çəkmək istərdim. Mən ondan öyrəndiklərimlə klassik texnikanın sirlərinə yiyələnmişəm. Bu iki insan mənim bu gözəl sənəti öyrənməyimdə böyük rol oynayıblar, buna görə onlara çox minnətdaram”.

“Ebru” özündə çoxlu müxtəlif elmləri birləşdirib. “Ebru” yaradıcıları, ilk növbədə, çox elmli, ziyalı insanlar olublar. “Ebru”nu yaratmaq üçün kimya və fizika kimi müxtəlif elmləri gözəl bilmək lazımdır.

Sevinc xanım deyir ki, “ebru” səbirdir. “Ebru” sənəti öyrənmək istəyən kəs, ilk növbədə, bu sənəti sevməlidir. İkincisi isə həddən artıq səbirli olmalıdır”, - deyə o vurğulayır.

Qeyd etmək lazımdır ki, “ebru” sənəti nəhəng psixoterapevtik effektə malikdir. “Ebru” harmoniyalaşdırır, sakitləşdirir, yaradıcılıq potensialının aşkarlanmasına imkan verir, eləcə də özünüifadə üçün şərait yaradır. “Ebru”nun müalicəvi potensialı kifayət qədər çoxdan aşkarlanıb. Bu qeyri-ənənəvi bədii texnikada işləmək valeh edir, cəlb edir və insanı xəyalən öz hisslərinə qapayır.

“Ebru”nu qısa müddət ərzində öyrənmək mümkün deyil. Buna bəzən bütöv ömür gedir. Sən axtarışda, öyrənmədə olursan. Hər dəfə sən daha yaxşı nəticə əldə etmək üçün sınayırsan. Demək olar ki, “ebru” sənə təkcə yaradıcılığının deyil, həm də özünün kamilləşməyində kömək edir. Bu sənin ömrü boyu öyrəndiyin yoldur!”, - deyə usta vurğulayır.

“Ebru”nun tarixindən danışarkən o faktı qeyd etmək maraqlı olardı ki, dahi şair Nizami Gəncəvi də öz əsərlərində bu yaradıcılığı xatırladır. O yazıb ki, ustalar suda şəkil çəkir, bu isə bir çox alimlərin hesab etdiyi kimi yalnız “ebru” sənətinə aid edilə bilər. Bu da öz növbəsində onu sübut edir ki, XII əsrdə bu sənət növü Azərbaycan ərazilərində də yaşayıb.

“Ebru” sakitləşdirir. “Ebru” sizin həyat tərzinizi və sizin həyat fəlsəfənizi dəyişir. Sizin həyata baxışınızı dəyişir. “Ebru” hər hansı vəziyyətdən çıxış yolunu tapmağı öyrədir”, - deyə Sevinc xanım “ebru” fəlsəfəsini təsvir edərkən deyir.

Bu gün “ebru” sənəti müxtəlif yaşa, müxtəlif peşələrə, dinlərə və ideologiyalara sahib olan insanları birləşdirir. “Ebru” şəhərləri və ölkələri birləşdirən görünməz körpüdür, onları həqiqətən unikal sənətə ortaq sevgi telləri ilə bağlayır. Sevindirici haldır ki, bu gözəl sənət bizim ölkəmizdə də yaşayır. “Ebru” təcrübəsini keçən insan üçün bu, incə və dərin sənətdir ki, ondan sonra zərif və dərin füsunkarlıq hissi qalır.

Dekabrın 7-də YARAT Müasir İncəsənət Mərkəzində gürcü rəssamların “Ekinoks” adlı qrup sərgisinin açılış mərasimi keçirilib.

AZƏRTAC xəbər verir ki, mərasimdə çıxış edən sərginin kuratoru Fərəh Ələkbərli azərbaycanlı və gürcü rəssamların əsərlərinin nümayiş olunduğunu bildirib. Sərgidə Qia Edzqveradze, Tamara K.E., Luka Lazar, Konstantin Mindadze, Koka Ramişvili, Andro Semeyko və Levan Sonqulaşvilinin bu yaxınlarda ərsəyə gətirdikləri və son illərdə çəkdikləri əsərlər nümayiş olunub.

“Ekinoks” multidisiplinar sərgisi insan identikliyinin dərk edilməsinin təməl prinsipini, XX əsrin sonlarından başlayaraq XXI əsrin əvvəllərinə qədər lokal və qlobal perspektivlərdə şüurun formalaşması yolunu təsvir edən yeddi gürcü rəssamı bir araya gətirir. Sözügedən sərgi layihəsi, müəyyən fərdi və kollektivi bir-birinə bağlayan qarşılıqlı fəaliyyətin mürəkkəb diskursunu, eləcə də fərdi təcrübənin kollektiv təcrübəyə, habelə onun dəyişən zaman kəsiklərinə təsirini ortaya qoyur. Sərgi işıq və qaranlığın qarşılıqlı əlaqəsini təsvir etməklə, dualist prinsip üzərində qurulub; burada fərd və kollektiv arasında qarşılıqlı fəaliyyət kontinuumda nəzərdən keçirilir.

Sərgidə təqdim olunan araşdırma tanınmış gürcü mütəfəkkiri Merab Mamardaşvilinin Tbilisi Dövlət Universitetinin incəsənət və humanitar elmlər fakültəsinin tələbələrinə (1984-1985) oxuduğu bir sıra mühazirələri üzərində qurulub. “Yolun psixoloji topologiyası” (1997) adlı silsilə mühazirələrdə Merab Mamardaşvili zaman və həyatı Marsel Prustun “İtirilmiş zamanın axtarışında” romanına əsaslanan diskursun mərkəzi mövzuları kimi istifadə edib. Sərginin adı məhz Mamardaşvilinin “Bərabərlik nöqtəsi” mühazirəsindən götürülüb. Burada gecə və gündüzün qarşılıqlı təsirinin nümunəsi qismində şüurun ifadə tarazlığının əldə edildiyi məkanı təsvir edir.

Sərgi, kəpənəyin daxilində baş verən qarşıdurma vasitəsilə metamorfozu təsvir edən simvoldan başlayır və pupun öz qanadlarını açması üçün sərf etdiyi səy və zamana istinad edir. Daha sonra, sərgi layihəsi bu yola sövq edən amilləri aşkara çıxarır ki, burada kollektiv yaddaş və təcrübə mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Burada, həmçinin dualist prinsip vurğulanır. Bir tərəfdən, geosiyasi dəyişikliklər, mədəni müşahidələr, keçmişlə əlaqə və onun zamanla transformasiyası mənsubiyyət hissinin baş qaldırmasında vacib rol oynayır. Digər tərəfdən isə identikliklərin qloballaşma və texnoloji dəyişikliklərə cavab olaraq transformasiyası və metamorfozlara məruz qalması, şüurun təməl prinsiplərini dəyişir. Beləliklə, yeni formalar ərsəyə gəlir və yaddaşa olan zərurət öz aktuallığını itirir, mədəni mənsubiyyət fenomeni isə absurd görünür.

Sərginin ikinci hissəsi “kontinuum” anlayışını, insan şüurunun yol keçdiyi sistemi araşdırır. İşığın arxitekturasını öyrənməklə (qara üzərində sarı çalar), məlumatların şüurda dərketmə (qavrayış) fenomeninə istinad edilir (işıq və ya təəssüratın qavrayışına gəlincə, qəbul edən şəxsin əsas şəraitləri qaranlıq və boşluğa əsaslanır) və nisbilik nəzəriyyəsindən istifadə etməklə, zamanın qavrayışının şərtiliyi, insan və kollektiv şüurun miqyası müəyyən edilir. Elə bu prinsip dünyadakı təkrarlanan kütləvi prosesləri müəyyən edir. Məhz bu aspektlə, təkrarlanan çalarlara qarışmaqla və ya fərdi fəaliyyətin irəli gəlməsinə təkan verən fərqli, vahid yol formalaşdırmaqla, fərdi və kollektiv şüur arasında qarşıdurma baş verir.

Sərginin kulminasiya nöqtəsi, yalnız şəxsi səylər vasitəsilə gerçəkləşən xarici aləm üçün anlaşılmaz və keçilməz məkanı ifşa edən “əks diskurs” vasitəsilə əldə edilir; bu məkan isə, öz növbəsində, zamanın yeni formalarını və dəyişikliklərini törədən kollektiv şüurun strukturu üçün katalizatora çevrilir.

Azərbaycan Rəssamlar İttifaqının Vəcihə Səmədova adına sərgi salonunda Qərbi Azərbaycandan olan rəssamların əsərlərindən ibarət sərginin açılış mərasimi olub.

“Report” xəbər verir ki, tədbir Azərbaycan Rəssamlar İttifaqının və Qərbi Azərbaycan İcmasının təşkilatçılığı ilə keçirilir.

Sərgidə Azərbaycan xalq rəssamları Hüseyn Əliyev, Kamil Əliyev, Arif Qazıyev, Əməkdar rəssam Rza Avşarov, Əməkdar rəssam İsa Məmmədov, Nağdəli Xəlilov, Sabir Hüseynov, Saleh Məmmədov, Akif Quliyev, Xuday İbrahimov, Pərvin Quliyeva, Sevil Əhmədova, Əli İsmayıl və başqaları olmaqla 25 müəllifin 40-adək rəngkarlıq və rəsm əsərləri nümayiş olunur.

Açılış mərasimində Qərbi Azərbaycan icmasının sədri Əziz Ələkbərli bildirib ki, Qarabağın və Şərqi Zəngəzurun işğaldan azad edilməsi və bərpası məcburi köçkünlərin öz ata-baba yurdlarına qayıdışı tarixi və siyasi hadisələr olmaqla yanaşı, eyni zamanda yaradıcı insanlar və rəssamlar üçün də bir ilham qaynağı, yaradcılıq mövzusudur.

Mədəniyyət naziri Adil Kərimlinin növbəti vətəndaş qəbulu dekabrın 8-də Naxçıvan şəhərində gerçəkləşib.

AZƏRTAC xəbər verir ki, qəbuldan əvvəl nazir Ümummilli Liderin Naxçıvan şəhər Heydər Əliyev Mərkəzinin qarşısında ucaldılmış abidəsi önünə gül dəstələri qoyaraq xatirəsini ehtiramla yad edib.

Naxçıvan Muxtar Respublikasının Mədəniyyət Nazirliyində keçirilən qəbulda Naxçıvan şəhəri, Babək, Culfa, Kəngərli, Ordubad, Sədərək, Şahbuz və Şərur rayonlarından olan vətəndaşlar iştirak ediblər.

Vətəndaşların müraciətləri işlə təmin olunma, Ümummilli Lider Heydər Əliyev haqqında kitabın çap edilməsi, mədəniyyət sahəsi ilə bağlı layihələr, təkliflər və digər məsələlərlə bağlı olub.

Mədəniyyət naziri vətəndaşların müraciətlərini, ayrı-ayrı məsələlərə dair xahiş və təkliflərini dinləyərək hər bir müraciətin operativ şəkildə araşdırılması, qanunvericiliyə uyğun həlli ilə bağlı qəbulda iştirak edən nazirliyin məsul nümayəndələrinə tapşırıqlar verib.

Görüşdə şəhid ailələri və qazilərin qaldırdıqları məsələlərə xüsusi diqqətlə yanaşılması, vaxtında və obyektiv baxılması məqsədilə hər bir müraciət qeydiyyata alınaraq nəzarətə götürülüb.

Bakı Şəhər Mədəniyyət Baş İdarəsi Səid Rüstəmov adına 13 nömrəli uşaq musiqi məktəbinin şagirdləri “Caspi Art”ın təşkilatçılığı ilə İsveçrədə onlayn keçirilən “Consonance” II beynəlxalq musiqi müsabiqəsində uğurla çıxış ediblər.

Baş İdarədən AZƏRTAC-a bildirilib ki, müsabiqədə məktəbin fortepiano ixtisası üzrə təhsil alan şagirdləri Qönçə Əlimova II dərəcəli diploma, Qabil Quliyev isə III dərəcəli diploma layiq görülüb.

Şagirdlərin müəllimi Gülzar Məmmədova isə sertifikatla təltif edilib.