Barkod - müəyyən informasiyanı texniki vasitələrlə rahat oxunacaq şəkildə təqdim edən qara və ağ zolaqların ardıcıllığıdır. Kodun ehtiva etdiyi informasiya oxunacaq şəkildə kodun altında çap edilə bilər (dekodlaşdırma). Barkod nömrələri ticarətdə, anbar uçotunda, kitabxana işində, mühafizə sistemlərində, poçt işində, quraşdırma istehsalatında, sənədlərin işlənməsində istifadə olunur. Ticarət sahəsində dünya təcrübəsində əmtəələrin markalanması üçün EAN simvolikasının barkodlarından istifadə edilməsi qəbul olunmuşdur. Əmtəə istehsalçısı qəbul edilmiş qaydalara uyğun olaraq əmtəənin üzərinə istehsalçının yerləşdiyi ölkə haqqında məlumatlardan və istehsalçının kodundan istifadə etməklə formalaşdırılan barkodu vurur. İstehsalçının kodu “EAN International” beynəlxalq təşkilatının regional bölməsi tərəfindən verilir. Bu cür qeydiyyat qaydası eyni koda malik iki müxtəlif əmtəənin yaranma ehtimalını istisna etməyə imkan verir.

İnformasiyanın kodlaşdırılmasının müxtəlif üsulları var (barkod kodlaşdırması və ya simvolikası). Barkodlar xətti və iki ölçülü simvolikaya ayrılır.

İki ölçülü barkodlardan fərqli olaraq, bir istiqamətdə (üfüqi xətt üzrə) oxunan barkodlar xətti (adi) adlanır. Ən geniş yayılmış xətti simvolikalar: EAN, UPC, Code39, Code128, Codabar, Interleaved 2 of 5. Xətti simvolikalar informasiyanın kiçik həcmini (adətən rəqəmlər şəklində 20-30 simvoladək) ucuz skanerlərlə oxunan, qəliz olmayan barkodlar vasitəsilə kodlaşdırmağa imkan verir. EAN-13 kodunun nümunəsi:

Böyük həcmli informasiyanın kodlaşdırılması (mətnin bir neçə səhifəsinədək) üçün hazırlanmış simvolikalar iki ölçülü adlanır. İki ölçülü kod, iki ölçülü kodlar üçün nəzərdə tutulan xüsusi skaner vasitəsilə oxunur və böyük həcmli informasiyanı tez və səhvsiz daxil etməyə imkan verir. Belə kodun dekodlaşdırılması iki ölçüdə keçirilir (üfüqi və şaquli xətt üzrə). Datamatrix, Data Glyph, Aztec.

Barkodu qablaşdırma istehsalı zamanı vurmaq olar (mətbəə üsulu ilə), yaxud da xüsusi printerlər vasitəsilə çap olunan özüyapışan etiketlərdən istifadə etmək olar.

Barkodların oxunması üçün barkod skaneri adlanan xüsusi cihazlardan istifadə olunur. Skaner öz işıqlandırıcısı ilə barkodu işıqlandırır və əldə olunan təsviri oxuyur. Bundan sonra, o, təsvir üzərində qara zolaqların mövcudluğunu müəyyən edir. Skanerdə daxili dekoder yoxdursa (barkodun dekodlaşdırma bloku), skaner qəbuledici qurğuya qara və ağ zolaqların eninə müfaviq olan bir sıra ardıcıl siqnal göndərir. Barkodun dekodlaşdırılması qəbuledici qurğu və ya xarici dekoder ilə yerinə yetirilməlidir. Skaner daxili dekoder ilə təchiz olunubsa, bu dekoder barkodu dekodlaşdırır və informasiyanı skanerin modemi ilə müəyyənləşdirilən interfeys siqnallarına uyğun olaraq qəbuledici qurğuya (kompüter kassa aparatı və s.) ötürür.

Barkodun dekodlaşdırılması. Barkod vasitəsilə məhsulun bəzi mühüm parametrləri haqqında informasiya kodlaşdırılır. Daha geniş yayılmış formatlar: Amerikan Universal əmtəə kodu UPC və Avropa kodlaşdırılma sistemi EAN. Daha geniş yayılmış EAN/UCC kodları: EAN-13, EAN-8, UPC-A, UPC-E əmtəə nömrələri və 14-rəqəmli ITF-14 nəqliyyat qablaşdırması kodu. Həmçinin 128-rəqəmli UCC/EAN-128 sistemi də mövcuddur. Hər növ məmulata bu və ya digər sistemə uyğun olaraq, əksər hallarda 13 rəqəmdən ibarət olan nömrə (EAN-13) verilir.

Məsələn, bu rəqəmli kodu nəzərdən keçirək: 4820024700016. İlk iki rəqəm (482) məhsulun (istehsalçı və ya satıcının) mənşə ölkəsini, ölkə kodunun uzunluğundan asılı olaraq növbəti 4 və ya 5 rəqəm (0024) - istehsalçı müəssisəni, sonrakı 5 rəqəm (70001) - əmtəənin adını, onun istehlak xassələrini, ölçülərini, kütləsini, rəngini ifadə edir. Sonuncu rəqəm (6) skanerlə zolaqların düzgün oxunmasını yoxlayan nəzarət rəqəmidir. EAN - 13:

1 - Ölkə kodu.
2 - İstehsalçının kodu.
3 - Əmtəə kodu.
4 - Nəzarət rəqəmi.
5 - Lisenziyaya əsasən hazırlanmış əmtəənin nişanı.

Əmtəənin həqiqiliyini müəyyənləşdirmək üçün nəzarət rəqəminin hesablanması nümunəsi

1. Cüt yerlərdə yerləşən rəqəmləri toplayın: 8+0+2+7+0+1=18

2. Əldə olunan nəticəni 3-ə vurun: 18x3=54

3. Nəzarət rəqəmi istisna olmaqla, tək yerlərdə yerləşən rəqəmləri toplayın: 4+2+0+4+0+0=10

4. 2 və 3-cü bəndlərdə göstərilən nəticələri toplayın: 54+10=64

5. Onluq ədədi kənara atın: nəticə 4

6. 10-dan 5-ci bənddə göstərilən nəticəni çıxın: 10-4=6

Hesabladıqdan sonra yekunda əldə olunan rəqəm barkodun nəzarət rəqəminə uyğun deyilsə, bu o deməkdir ki, əmtəə qanunsuz yolla istehsal edilib.

İstehsalçı ölkənin kodu üçün iki və ya üç işarə, müəssisənin kodu üçün isə dörd və ya beş işarə ayrılır. Böyük ölçülü əmtəələr səkkiz rəqəmdən ibarət qısa koda (EAN-8) malik ola bilər.

Ölkə kodu, bir qayda olaraq, EAN Beynəlxalq assosiasiyası tərəfindən verilir. İstehlakçıların diqqətinə çatdırırıq ki, ölkə kodu heç bir halda bir rəqəmdən ibarət olmur. Bəzən etiketin üzərinə vurulan kod, qablaşdırmanın üzərində göstərilən istehsalçı ölkəyə uyğun olmur, bunun bir neçə səbəbi ola bilər. Birinci: firma öz ölkəsində deyil, məhsulunun əsas hissəsini ixrac etdiyi ölkədə qeydiyyata aılınıb və kod alıb. İkinci: əmtəə törəmə müəssisədə hazırlanıb. Üçüncü: ola bilsin ki, əmtəə bir ölkədə, lakin digər ölkədən olan firmanın lisenziyasına əsasən hazırlanıb. Dördüncü: müəssisənin təsisçiləri müxtəlif ölkələrdən olan bir neçə firmadır.

"EAN" sistemində ölkə barkodlarının uyğunluq cədvəli.