Hacı Muxan (Hacı Muğan) - İrəvan quberniyasının Novo-Bəyazid qəzasında, keçmiş Kəvər (Kamo) rayo­nunda, indi Geğarkunik vilayətində kənd. Vi­layət mərkəzi Qavar (Kəvər) şəhərindən 18 km şimal-qərbdə, Göyçə gölünün sahilində, dəniz səviyyəsindən 1920 m hündürlükdə yerləşir. Kəndin ilk adı Hacı Mumuxan olmuşdur (415, s. 68). Toponimin ikinci komponentinin ilk he­cası (mu) ixtisar edilmiş və mənbələrdə "Hacı Muxan" kimi qeyd edilmişdir (415, s. 68). Qafqa­zın 5 verstlik xəritəsində qeyd edilmişdir (348, s. 54). Kənddə 1876-cı ildə 437, 1886-cı ildə 610, 1897-ci ildə 882, 1904-cü ildə 1034, 1914- cü ildə 1080, 1916-cı ildə 1255 nəfər yalnız azərbaycanlı yaşamışdır (415, s. 70-71, 144- 145). 1918-ci ildə azərbaycanlılar erməni silahlı birləşmələri tərəfindən qırğınlarla qovulmuşdur (309, s. 220). Sağ qalan azərbaycanlılar indiki Er­mənistan ərazisində sovet hakimiyyəti qurulan­dan sonra öz doğma kəndlərinə dönmüşlər. Kənddə Kəvər (Kamo) və Aşağı Qaranlıq (Mar- tuni) rayonlarındakı kəndlərdən köçürülüb gəti­rilən ermənilər yerləşdirilmişdir. 1922-ci ildə bu­rada 100 nəfər azərbaycanlı, 339 erməni, 1926-cı ildə 115 nəfər azərbaycanlı, 682 nəfər erməni, 1931-ci ildə 195 nəfər azərbaycanlı, 1064 er­məni yaşamışdır (415, s. 70-71, 144-145). 1948- 1953-cü illərdə azərbaycanlılar zorla kənddən köçürülmüşdür. Hazırda burada yalnız ermənilər yaşayır. Toponim Hacı Mumuxan (Hacı Muxan) şəxs adı əsasında əmələ gəlmişdir. Kəndin adı 1924-cü ildə dəyişdirilərək "Muxan" qoyulmuş­dur. Erm. SSR AS RH-nin 25 yanvar 1978-ci il ta­rixli qərarı ilə yenidən dəyişdirilərək "Tsovazard" adlandırılmışdır. "Ermənistan Respublikasının in­zibati-ərazi bölgüsü haqqında" 7 noyabr 1995-ci il tarixli yeni Qanuna əsasən, Geğarkunik vilayəti­nin inzibati ərazisinə daxil edilmişdir (416, s. 103).

Coğrafi koordinatları: 40°28' şm. e., 45°02' ş. u.

Ədəbiyyat:
1. İ.Bayramov, N.Mustafa Həqiqətin Onomastikasi, İndiki Ermənistan Respublikası ərazisində tarixi-coğrafi adların dəyişdirilməsi və saxtalaşdırılması 2021
2. Əziz Ələkbərli Qərbi Azərbaycanlıların 1988-ci il soyqırımı 2010
3. Əziz Ələkbərli Qərbi Azərbaycan abidələri 2007
4. Əziz Ələkbərli Qərbi Azərbaycanda soyqırımına məruz qalmış Toponimlərimiz
5. https://erevangala500.com/