Ağcaqala - İrəvan quberniyasının Eçmiəd­zİn qəzasında, keçmiş Üçkilsə (Vağarşabad) ra­yonunda, indi Armavir vilayətində kənd. Vilayət mərkəzi Armavir (Sərdarabad) şəhərindən 19 km şimal-şərqdə, Alagöz dağının cənub-qərbində, dəniz səviyyəsindən 885 m hündürlükdə yerlə­şir. 1590-cı ildə tərtib edilmiş "İrəvan əyalətinin müfəssəl dəftəri"ndə (143, s. 163), Qafqazın 5 verstlik xəritəsində (348, s. 4) qeyd edilmişdir. Kənddə 1828-ci ilə qədər yalnız azərbay­canlılar yaşamışdır. Buraya ermənilər 1828-1830-cu illərdə İranın Maku vilayətindən köçürülmüşdür (416, s. 99). Kənddə ermənilərlə yanaşı, 1831 -ci ildə 79, 1873-cü ildə 38, 1886-cı ildə 6, 1897-ci ildə 31 nəfər azərbaycanlı yaşamışdır (415, s. 80-81, 150-151). 1918-ci ildə kənddə yaşayan azərbaycanlılar erməni təcavüzünə məruz qala­raq tarixi-etnik torpaqlarından deportasiya olunmuşdur. Toponim Azərbaycan dilində sifətin çoxaltma dərəcəsinin morfoloji əlamətini bil­dirən "-ca" şəkilçisinin qədim türk dilində "kiçik, alçaq, çox da hündür olmayan" mənasında iş­lənən "ağ" sözü ilə (94, s. 68) "qala" sözünün birləşməsindən əmələ gəlib, "kiçik, alçaq qala yanında olan kənd" mənasını ifadə edir. Relyef əsasında yaranan mürəkkəb quruluşlu toponim­dir. Erm. SSR AS RH-nin 25 yanvar 1978-ci il ta­rixli qərarı ilə kəndin adı dəyişdirilib "Tsaxqa- lanc" qoyulmuşdur. "Ermənistan Respublikasının inzibati-ərazi bölgüsü haqqında" 7 noyabr 1995-ci il tarixli yeni Qanuna əsasən, Armavir vilayətinin inzibati ərazisinə daxil edilmişdir (416, s. 99).

Coğrafi koordinatları: 40°12' şm. e., 44°13' ş. u.

Ədəbiyyat:
1. İ.Bayramov, N.Mustafa Həqiqətin Onomastikasi, İndiki Ermənistan Respublikası ərazisində tarixi-coğrafi adların dəyişdirilməsi və saxtalaşdırılması 2021
2. Əziz Ələkbərli Qərbi Azərbaycanlıların 1988-ci il soyqırımı 2010
3. Əziz Ələkbərli Qərbi Azərbaycan abidələri 2007
4. Əziz Ələkbərli Qərbi Azərbaycanda soyqırımına məruz qalmış Toponimlərimiz
5. https://erevangala500.com/