XƏBƏRLƏR

Azərbaycan Dövlət Rəsm Qalereyası “Artinterview” adlı yeni layihəyə start verib.

Dövlət Rəsm Qalereyasından bildirilib ki, layihənin məqsədi incəsənətlə bağlı birbaşa rəssama ünvanlanmış suallar vasitəsilə onların yaradıcılıqları ilə daha yaxından tanış olmaqdır. Layihənin ilk müsahibi Əməkdar rəssam Rəşad Mehdiyevdir. O, 1987-ci ildə Ə.Əzimzadə adına Bakı Rəssamlıq Məktəbini, 1993-cü ildə Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət Universitetini, 1996-cı ildə Türkiyədə Memar Sinan Universitetini bitirib. Rəşad Mehdiyevin əsərləri milli və Avropa incəsənətinin ənənələrini özünəməxsus şəkildə əks etdirir, fərdi dəst-xətti, yaradıcılıq üslubu, Azərbaycan miniatürlərindən götürülən əlvan və parlaq rənglərin zəngin koloriti ilə seçilir.

Rəssamın xarici ölkələrdə 20-dən çox fərdi sərgisi açılıb, bir neçə beynəlxalq simpozium və festivalda iştirak edib. Hazırda Azərbaycan Dövlət Rəssamlıq Akademiyasının baş müəllimidir, sənətşünaslıq üzrə fəlsəfə doktorudur.

Qahirədəki Misir-Azərbaycan Dostluq Cəmiyyətində azərbaycanlı uşaqların Vətən müharibəsində şanlı Qələbəmizə həsr edilmiş rəsm əsərlərindən ibarət sərgi təşkil edilib.

“Vətənpərvər” Misirdəki Azərbaycan Diaspor Təşkilatları Birliyinin təşkil etdiyi sərgidə azərbaycanlı uşaqların çəkdiyi əsgərlərimizin qəhrəmanlığı, Şuşa və Ağdama həsr olunan rəsmləri nümayiş etdirilib. Balacalar Vətən, Ordumuz haqqında ürək sözlərini də söyləyiblər.

Sərginin təşkilatçısı, “Vətənpərvər” Misirdəki Azərbaycan Diaspor Təşkilatları Birliyinin sədri Seymur Nəsirov bildirib ki, Vətən müharibəsi günlərində azərbaycanlı ailələrdən olan uşaqlar müzəffər olaraq Ordumuzun qəhrəmanlığı haqqında şeir və rəsm əsərlərini diaspor mərkəzinə göndəriblər.

Diaspor təşkilatı adından balacalara hədiyyələr təqdim edilib.

Dekabrın 22-də Azərbaycan mədəniyyətinin tanınmış nümayəndəsi, kinodramaturq, rejissor, yazıçı, Xalq artisti Həsən Seyidbəylinin anadan olmasının 100 illiyi tamam olur. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev 2020-ci il avqustun 20-də Həsən Seyidbəylinin 100 illik yubileyinin qeyd  edilməsi haqqında sərəncam imzalayıb. Mədəniyyət Nazirliyinin Kinematoqrafiya şöbəsinin və “Azərbaycanfilm” kinostudiyasının rəhbərliyi, mədəniyyət və kino xadimləri Həsən Seyidbəylinin məzarını ziyarət ediblər. Sənətkarın xatirəsi ehtiramla yad edilib, məzarı üzərinə gül dəstələri qoyulub. Həsən Mehdi oğlu Seyidbəyli 1920-ci ildə Bakıda anadan olub. Leninqrad Kino Mühəndisləri İnstitutunun səs operatorluğu fakültəsində, Moskvada Ümumittifaq Dövlət Kinematoqrafiya İnstitutunun kinorejissorluq fakültəsində və Ali ssenari kurslarında təhsil alıb. Sənətkar ssenari müəllifi olduğu və quruluş verdiyi filmlərlə Azərbaycanın kino  salnaməsinə yeni səhifələr yazıb. Onun kinomuza bəxş etdiyi “Telefonçu qız”, “Möcüzələr adası”, “Sən niyə susursan?”, “Bizim Cəbiş müəllim”, “O qızı tapın”, “Nəsimi”, “Ömrün səhifələri”, “Xoşbəxtlik qayğıları” və s. bədii filmlər bu gün də tamaşaçılar tərəfindən maraqla izlənilir. Həsən Seyidbəyli 1963-1980-ci illərdə Azərbaycan Kinematoqrafçılar İttifaqının katibi və sədri olub. 1980-ci il iyunun 25-də vəfat edib Həsən Seyidbəylinin 100 illik yubileyinin qeyd edilməsi haqqında ölkə Prezidentinin sərəncamına uyğun olaraq, “Azərbaycanfilm” kinostudiyasında görkəmli rejissorun vaxtilə çalışdığı iş otağı təmir edilib. Otaqda onun bəzi şəxsi əşyaları, ekranlaşdırdığı filmlərin foto və afişaları yer alır. Həmçinin sənətkarın 100 illik yubileyinə həsr edilmiş sənədli film istehsal olunub. “Bizim Həsən müəllim” adlı filmin rejissoru və ssenari müəllifi Yavər Rzayev, prodüseri Fariz Əhmədovdur. Film yerli televiziya kanallarında nümayiş olunacaq.

Tarixi Zəfərlə başa çatan Vətən müharibəsində xalqımızın minlərlə qəhrəman övladı ilə bərabər mədəniyyət işçiləri də iştirak ediblər. Ölkəmizin ərazi bütövlüyü, torpaqlarımızın işğaldan azad edilməsi uğrunda canını fəda edərək şəhidlik zirvəsinə ucalanlar  sırasında yeddi nəfər mədəniyyət işçisi də var. Vaxtilə mədəniyyətin müxtəlif sahələrində çalışmış bu gənclər adlarını Azərbaycanın  tarixinə əbədi həkk etmiş igidlərdir. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin müvafiq sərəncamı ilə “Vətən uğrunda“ medalı ilə (ölümündən sonra) təltif edilmiş qəhrəman mədəniyyət işçilərinin xatirəsini ehtiramla yad edirik: Füzuli rayon 3 nömrəli Uşaq musiqi məktəbinin müəllimi Toğrul Rüfət oğlu Hacıyev; Qobustan şəhər Rəşid Behbudov adına Uşaq incəsənət məktəbinin müəllimi Rauf İlyas oğlu Əliyev; Gəncə şəhər Nizami məqbərəsinin bələdçisi Hikmət Lətif oğlu Məmmədov; Göyçay şəhər Uşaq musiqi məktəbinin müəllimi Alim Səhrab oğlu İbrahimov; Cəbrayıl rayon Mahmudlu kənd Uşaq musiqi məktəbinin müəllimi Zamin Vahid oğlu Rəhimov; Lənkəran şəhər Mədəniyyət Mərkəzinin kurs rəhbəri Tural Rövşən oğlu Hümmətov; Azərbaycan Dövlət Akademik Musiqili Teatrının əməkdaşı Əliağa Eldəniz oğlu Məmmədov. Vətən torpağı şəhidləri ilə ucalır. Allah bütün şəhidlərimizə rəhmət eləsin!

Azərbaycan mədəniyyətinə ağır itki üz verib. Tanınmış xanəndə, Xalq artisti Sabir Əliyev dekabrın 22-də 72 yaşında vəfat edib. Sabir Məhərrəm oğlu Əliyev 1948-ci ildə Cəlilabad rayonunda anadan olub. 1967–1972-ci illərdə A.Zeynallı adına Bakı Musiqi Texnikumunun Muğam şöbəsində, 1981–1986-cı illərdə Azərbaycan Xalq Təsərrüfatı İnstitutunda təhsil alıb. Sabir Əliyev 1968-ci ildə Musiqi Texnikumunun tələbəsi ikən Azərbaycan Dövlət Akademik Opera və Balet Teatrına dəvət edilib və ömrünün sonuna kimi teatrın Muğam bölməsinin solist-vokalçısı olub. O, teatrda çalışdığı illərdə bir sıra tamaşalarda yaddaqalan obrazlar qalereyası yaradıb. Sənətkarın “Leyli və Məcnun” (İbn Səlam, Zeyd, Şeyx), “Koroğlu” (Vəli, Nadir), “Vaqif” (Xanəndə, Züvvar), “Şah İsmayıl” (Çapqınçı), “Əsli və Kərəm” (Sofi, Osmanlı), “Aşıq Qərib” (Aşıq Vəli, Şahvələd), “Gəlin qayası” (Əmioğlu, Şeyx), “Natəvan” (Aşıq), “Sevil” (Azançı) opera tamaşalarında yaratdığı obrazlar teatrsevərlər tərəfindən maraqla qarşılanıb. Türkiyə, Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri, Rusiya, Fransa, İsveçrə, İran, Misir, Nigeriya və digər ölkələrdə qastrol səfərlərində olan xanəndə musiqi mədəniyyətimizi layiqincə təqdim edib. Azərbaycan mədəniyyətinin inkişafındakı xidmətləri dövlət tərəfindən yüksək qiymətləndirilən sənətkar 2005-ci ildə “Əməkdar artist”, 2017-ci ildə “Xalq artisti” fəxri adlarına layiq görülüb. Sabir Əliyevin əziz xatirəsi ölkəmizin musiqi və teatr ictimaiyyətinin, tamaşaçıların, doğmalarının qəlbində əbədi yaşayacaqdır.   Allah rəhmət eləsin!

Azərbaycan mədəniyyətinə ağır itki üz verib. Tanınmış teatr və kino aktrisası, Azərbaycan Respublikasının Xalq artisti, Dövlət mükafatı laureatı Səfurə İbrahimova dekabrın 21-də 81 yaşında vəfat edib. Səfurə Ağabala qızı İbrahimova 1938-ci il dekabr ayının 27-də Bakıda dünyaya göz açıb. 1960-cı ildə Mirzağa Əliyev adına Azərbaycan Dövlət Teatr İnstitutunun Dram və kino aktyorluğu fakültəsinə daxil olub. Birinci kursda təhsil alarkən Akademik Dram Teatrında İslam Səfərlinin “Ana ürəyi“ dramının tamaşasında Xatirə roluna dəvət edilib. Bundan sonra səhnədə daha bir neçə obraz yaradan tələbə-aktrisa 1961-ci ilin noyabrında teatrın truppasına daxil olub və 2005-ci ilə qədər bu teatrda çalışıb. Onun Azərbaycan Dövlət Akademik Milli Dram Teatrının səhnəsində yaratdığı Jasmin (“Knyaz”, H.Cavid), Gülnar, Tamara (“Vaqif”, S.Vurğun), Zəhrabəyim, Nazlı (“Anamın kitabı”, “Ölülər”, C.Məmmədquluzadə), Ofeliya (“Hamlet”, V.Şekspir), Saşa (“Canlı meyit”, L.Tolstoy), Sevil (“Sevil”, C.Cabbarlı), Roza, İnci, Qumral, Kamilə (“Küləklər”, “Xoşbəxtlər”, “Əliqulu evlənir”, “Toy”, S.Rəhman), Daduno (“Darıxma, ana”, N.Dumbadze), Fernando (“Dəlilər”, Lope de Veqa), Balaxanım (“Adamın adamı”, Anar) və digər obrazları özünəməxsus ifa manerası ilə seçilib, səhnə sənətimizi zənginləşdirib. Aktrisa səhnədəki uğurlarını kinoda da davam etdirib. O, “Arşın mal alan“, “Alma almaya bənzər”, “Tütək səsi”, “Dərviş Parisi partladır“, “Bizim Cəbiş müəllim“, “Qayınana“, “O qızı tapın” və digər bədii filmlərdə yaratdığı yaddaqalan rollarla tamaşaçıların rəğbətini qazanıb. Səfurə İbrahimova 1967-ci ildə yenidən keçirilməsinə icazə verilən Novruz bayramı şənliyində ilk Bahar qızı kimi paytaxt sakinlərinin qarşısına çıxıb. Yaradıcılıq uğurları yüksək qiymətləndirilən sənətkar 1984-cü ildə Azərbaycan SSR-in Dövlət mükafatına, 2002-ci ildə “Xalq artisti” fəxri adına layiq görülüb. 2003-cü ildən Prezidentin fərdi təqaüdçüsü idi. Səfurə İbrahimovanın əziz xatirəsi tamaşaçıların, həmkarlarının və doğmalarının qəlbində əbədi yaşayacaqdır.   Allah rəhmət eləsin!

Dekabrın 26-da Abdulla Şaiq adına Azərbaycan Dövlət Kukla Teatrı sosial şəbəkələrində “Cırtdan” tamaşasını nümayiş etdirəcək. Tamaşa teatrın “Youtube” kanalında saat 12:00-da göstəriləcək.

Teatrın təqdim etdiyi tamaşa uşaq yazıçısı Mirmehdi Seyidzadənin məşhur “Cırtdan” mənzum nağıl-pyesi əsasında hazırlanıb.

Yeni tərtibatda hazırlanan tamaşaya teatrın baş rejissoru Qurban Məsimov quruluş verib. O, səhnələşdirməsi mərhum dramaturq Rəhman Əlizadəyə məxsus tamaşaya müasir kukla texnikalarının köməyi ilə fərqli səhnə həlli verib. Birhissəli kukla tamaşasının quruluşçu rəssamı Rəvanə Yaqubova, bəstəkarı Oqtay Zülfüqarovdur. Mərhum bəstəkarın bu tamaşaya yazdığı musiqilər də yeni səsləndirmədə təqdim olunur.

“YARAT” Müaszir İncəsənət Mərkəzinin “Artım” layihə məkanında “Xrizalis: transformasiya anı” adlı buraxılış sərgisi davam edir.

Sərgidə rəssamlar Günel Axundlu, Ağababa Bağırov, Rəna Bəşirova, Əhməd Nəbiyev və Murad Əkbərlinin əsərləri nümayiş olunur.

Gələn il yanvarın 31-dək açıq olacaq sərgi çərşənbə axşamı və cümə günü saat 12:00-dan – 18:00-dək hər kəs üçün açıqdır.

Giriş sərbəstdir.

Zəngin və rəngarəng, həndəsi ornamentli naxışların üstünlük təşkil etdiyi, qədim tarixi köklərə və ənənələrə bağlı sənətkarlıq növü olan qurama sənəti Azərbaycanın bədii sənət mədəniyyətində özünəməxsus yer tutur. Lakin çətin sənət növü olan qurama zaman keçdikcə tədricən unudulmağa başlayıb. Ancaq sevindirici bir haldır ki, ölkəmizin bəzi bölgələrində bu gün də qurama sənəti ilə məşğul olmuş nənələrimizin əl işlərinə rast gəlmək olur.

“İçərişəhər” Muzey Mərkəzindən bildirilib ki, belə əl işlərindən olan nəfis tərtibatlı iki ədəd qurama “İçərişəhər” Dövlət Tarix-Memarlıq Qoruğu İdarəsinin əməkdaşı Taleh Abbasov tərəfindən mərkəzə hədiyyə olunub.

Hədiyyə olunmuş qurama sənətinin gözəl nümunələrin müəllifi Şamaxı rayonunun Dəmirçi kənd sakini Bəsirə Məmmədovadır. Bu rəngarəng qurama 1945-1950-ci illərə aiddir.

Bu gün Xalq artisti Həsən Seyidbəylinin doğum günüdür

Bu gün görkəmli kinorejissor, ssenarist, kinodramaturq, Xalq artisti Həsən Seyidbəylinin anadan olmasından 100 il ötür. Bu münasibətlə Prezident İlham Əliyev Azərbaycan kinematoqrafiyasının inkişafında təqdirəlayiq xidmətlər göstərmiş görkəmli sənətkarın yubileyinin qeyd olunması haqqında Sərəncam imzalayıb. Azərbaycan incəsənətinin görkəmli nümayəndələrindən olan bu böyük kino xadiminin yaradıcılığı hər zaman sənətşünasların diqqət mərkəzində olub və zaman-zaman onun sənət dünyası tədqiqat obyektinə çevrilib. Bu mənada sifarişi ilə sənətşünaslıq üzrə fəlsəfə doktoru Mətanət Nəsirovanın kinorejissora həsr etdiyi yazı da maraq doğurur.

Ədəbiyyatdan mədəniyyətə gedən yol

1920-ci il dekabrın 22-də Bakıda anadan olan Həsən Seyidbəyli Leninqrad Kino Mühəndisləri İnstitutunun səs operatorluğu və Moskvada Ümumittifaq Dövlət Kinematoqrafiya İnstitutunun kinorejissorluq fakültəsində təhsil alıb. Sonralar ali ssenari kurslarında təhsilini davam etdirən sənətkar 1963-1980-ci illərdə “Azərbaycanfilm” kinostudiyasında kinorejissor, Azərbaycan Kinematoqrafçılar İttifaqının katibi və sədri vəzifəsində çalışıb.

Həsən Seyidbəyli yaradıcılığa ədəbiyyatla başlamışdı. Onun ədəbi yaradıcılığında “Kür sahillərində”, “Telefonçu qız” povestləri, “Uzaq sahillərdə” romanı (İ.Qasımovla birgə), “Cəbhədən cəbhəyə”, “İllər keçir” ( İ.Qasımovla birgə), “Çiçək” romanları, “Dəniz cəsurları sevir” (İ.Qasımovla birgə), “Sən nə üçün yaşayırsan” (İ.Qasımovla birgə) pyesləri mühüm yer tutur. H.Seyidbəyli kinoya kiçik oçerklər müəllifi kimi gəlmişdi. “Böyük yol”, “Bakıdan – Göygölədək” film-oçerkləri milli kinematoqrafiya sənətinə istedadlı bir gəncin qədəm basdığından xəbər verirdi. Böyük sənət yolunun başlanğıcında duran bu əsərlərdə ilk istedad qığılcımları, vətənə ülvi məhəbbət duyğuları, təbiətə vurğunluq hissləri çox məharətlə tərənnüm olunmuşdu. “Nəsimi” filmini çəkmək böyük bir imtahan idi. Ziddiyyətli tarixi dövrün materiallarını ilk dəfə bədii kinoya gətirmək doğrudan da, riskli bir iş idi, ancaq H.Seyidbəyli bu riskə getdi. Filmin bədii keyfiyyətləri yüksək idi və Nəsiminin dövrü, onun həm şair, həm də yüksək duyğulara malik insan kimi kinoportreti tamaşaçıları valeh etmişdi. H.Seyidbəyli baş rola gənc aktyor Rasim Balayevi çəkmişdi. O, həm də Rasim Balayevi kino sənətinə gətirməklə kino tariximizi zənginləşdirdi. Ömrünün son vaxtlarında H.Seyidbəyli “Xoşbəxtlik qayğıları” filmini çəkdi. Filmin ssenarisini də rejissor özü yazmışdı. Filmdə qəhrəmanlar köhnəliyin qalıqlarına qarşı çıxır, hər şeyi yenidən başlamaq istəyirlər. Milli mədəniyyət tariximizin müasir mərhələsinin ən böyük simalarından olan aktyor ömrünü ədəbiyyata və incəsənətə həsr etmiş, incəsənətin müxtəlif növlərində, janrlarında nailiyyətlər qazanmışdır. Həmin istiqamətlərdən biri də kinodramaturgiyadır. H.Seyidbəylinin kinossenari yaradıcılığı daim diqqət mərkəzində olmuşdur. Sənətkar öz kinossenarilərində maraqlı, gərgin, dramatik süjet ustası, bir-birindən fərqlənən tutarlı xarakterlər yaradıcısı kimi diqqəti cəlb edir. H.Seyidbəylinin kinossenariləri öz ideya məzmunu və bədii-emosional keyfiyyətləri cəhətdən maraq kəsb edir.

Həsən Seyidbəylini kinematoqrafiyada yaşadan ssenarilər

Həsən Seyidbəylinin ssenari müəllifi olduğu “Cazibə qüvvəsi”, “Doğma xalqıma”, “Xoşbəxtlik qayğıları”, “Qızmar günəş altında”, “Möcüzələr adası”, “O qızı tapın”, “Sən niyə susursan?”, “Telefonçu qız”, “Uzaq sahillərdə”, “Yolda əhvalat” kimi filmlər onun ssenarist kimi istedadını sərgiləyir. Azərbaycan ədəbiyyatında özünəməxsus yeri olan H.Seyidbəylinin böyük kino ilə ilk təması “Uzaq sahillərdə” (1958) filmi ilə baş tutmuşdu. Xalq yazıçısı İmran Qasımovla birgə yazdıqları “Uzaq sahillərdə” filminin ssenarisində kinematoqrafiyanın bütün tələblərinə əməl edilmişdi. Müharibə mövzusunun çox sərrast işləndiyi bu ssenari, müəlliflərinə böyük şöhrət gətirdi. Filmdə İkinci Dünya müharibəsi illərində İtaliya ərazisində partizan dəstəsində vuruşan azərbaycanlı, Sovet İttifaqı Qəhrəmanı Mehdi Hüseynzadənin qəhrəmanlığından söhbət açılır.

H.Seyidbəylinin ssenarisi əsasında çəkilən ilk bədii-sənədli film “Doğma xalqıma” (1954) filmidir. “Doğma xalqıma” ilk rəngli Azərbaycan bədii-sənədli filmidir. Konsert janrında çəkilmiş ekran əsərində Bülbül, Rəşid Behbudov, Qəmər Almaszadə, Ağababa Bünyatzadə, Leyla Vəkilova, Rəfiqə Axundova, Maqsud Məmmədov, Sona Aslanova, Azad Əliyev, Nəcibə Məlikova, Əfrasiyab Məmmədov, Həsənağa Salayev və başqa incəsənət xadimləri yaradıcılıq hesabatı verir. Bəstəkarlardan Üzeyir Hacıbəyli, Müslüm Maqomayev, Qara Qarayev, Tofiq Quliyev, Soltan Hacıbəyov və Əfrasiyab Bədəlbəylinin əsərləri, “Koroğlu” və “Nərgiz” operalarından, “Yeddi gözəl”, “Qız qalası”, “Gülşən” baletlərindən fraqmentlər, xalq yaradıcılığı nümunələri filmə daxil edilib.

H.Seyidbəylinin “Kənd həkimi” povesti əsasında çəkilmiş “Qızmar günəş altında” filmində şəhərdən kəndə işləməyə gəlmiş gənc həkim Aydının (Ə.Fərzəliyev) fədakar əməyindən bəhs olunur. Kəndə qısa müddətli ezamiyyətə gəlmiş filmin qəhrəmanı özünün həkimlik borcunu burada, sadə insanların arasında qalmaqda görür.

“Yolda əhvalat” filmi atasının “Pobeda” markalı maşınında öz dostları ilə əylənən, tüfeyli həyat keçirən, maşını dostları ilə məqsədsiz sağa-sola sürüb qəzaya uğrayan gənclərdən söhbət açır.

Azərbaycan kinosunun nağılçısı

Ancaq H.Seyidbəyli bir sıra filmlərin həm ssenari müəllifi, həm də rejissoru kimi çıxış edib. Bunlara misal olaraq, “Bizim Cəbiş müəllim”, “Xoşbəxtlik qayğıları”, “Telefonçu qız”, “Sən niyə susursan” və s. filmləri göstərmək olar. “Bizim Cəbiş müəllim” (1969) filmində bir ailənin tarixçəsi fonunda müxtəlif insanların xarakterləri dinamik kadrlarla, panoramlı çəkilişlərlə təsvir olunur. Filmin epizodlarında nadir hallarda rastlaşdığımız komik dialoqlarda belə müharibənin bədbəxtliklərini xatırladan dərin kədər var. H.Seyidbəylinin filmlərində, hər bir kadrın qrafik və rəng-ton həllinin diqqətlə işlənməsi, həmçinin qeyri-standart təhkiyə tərzi rejissorun kino dilinin ifadə vasitələrinə həssas münasibətindən xəbər verir.

Bu halda, yuxarıda qeyd edilənləri nəzərə alsaq, deyə bilərik ki, kinorejissor H.Seyidbəyli, birinci növbədə, vizuallaşdırma ustası və yalnız ondan sonra nağılçıdır. Çünki hər şeydən əvvəl kinematoqraf təsvir sənətidir. Kinonəql filmin bitkin obrazı ilə nəticələnən “şəkillər” zəncirindən ibarətdir. Əsl kinorejissor – vizuallaşdırma ustası – həmin obrazın partiturasını yaradanda gələcək filmin tamaşaçıya neyrofizioloji təsir xüsusiyyətini əsas götürür. Yəni o, artıq, sadəcə, ssenaridəki material, həmin materialı təkmilləşdirmək və onun gizli potensialını inkişaf etdirmək haqqında düşünmür. Rejissor daha çox bu materialı zaman-məkan ölçüsündə necə istifadə etmək barədə fikirləşir ki, materialın ideyası daha təsirli olsun. Sadə dillə desək, rejissor tamaşaçını öz ismarıcının adresatı hesab edir və insanın qavrama qabiliyyətini nəzərə alır. Təbii ki, kinodramaturq da ssenarini hazırlayanda daim tamaşaçı haqqında fikirləşir – ekspozisiyası, dönüş nöqtələri, kulminasiyası və düyünün açılışı ilə Aristotelin “Poetikası”na əsaslanan ssenarinin üçhissəli quruluşu insanın qavrama qabiliyyətinin xüsusiyyətlərini nəzərə alaraq yaradılıb. Amma hər halda bu, son nəticədə – rejissor kino dilinin elementləri ilə oynayaraq, filmin təkrarolunmaz atmosferini yaradandan sonra meydana çıxacaq nəsnənin ilk rüşeymləridir.

Onun filmləri bu gün də tamaşaçını ovsunlayır

H.Seyidbəyli quruluş verdiyi filmlərdə bir rejissor olaraq, yalnız incə zövqlü sənətkar kimi yox, həm də məqsədi tamaşaçıya bilavasitə hipnotik təsir etmək olan sərt suggestoloq-alim kimi çıxış edir. Mövzu, süjet, fabula isə sadəcə, bu təsirin üzərindəki pərdədir. Görkəmli kinorejissorun filmlərində ilk nəzərə çarpan elementlərdən biri də məhz tamaşaçıya güclü təsiretmə bacarığıdır. Onun filmlərinin atmosferi tamaşaçını film başlayan andan ələ alır, həmin ovqatın təsirinə salır. Son nəticədə tamaşanın üçölçülü səhnəsindən fərqli olaraq, bütün bu sehrli atmosfer ikiölçülü ekranda əks olunur və filmin bütün təsiri işığın, rəngin oyunu, cizgilər, səslər və s. dördbucaq ekran üçündür. Onun çərçivəsi kadrın sərhədləri ilə üst-üstə düşür və kinematoqrafik məkana “giriş” rolunu oynayır. Təbii ki, kinorejissor aktyorların çəkiliş meydançasındakı oyunundan hədsiz zövq ala bilər, amma heç vaxt kino dilinin neyrofizioloji elementlərini yaddan çıxarmamalıdır. Ancaq onların sayəsində film tamaşaçıya təsir edir.

H.Seyidbəylinin ssenari yaradıcılığında özünəməxsus xüsusiyyətləri çoxdur. Kino dramaturqu kimi o, çox ciddi ictimai konfliktə malik mövzulara əl atmış, müharibə, ailə-məişət qayğıları, əmək problemlərinə aid müstəqil ədəbi ssenarilər yazmışdır. H.Seyidbəyli mənfi obrazları ya monoloqları, ya da tərəf-müqabilləri vasitəsilə qınaq obyektinə çevirirdi. Bir sözlə, o, əsl realist sənətkar idi. Onun ekran dramaturgiyasına hələ çox boylanılacaq, sənətkarlıq xüsusiyyətləri təhlil obyektinə çevriləcək.