XƏBƏRLƏR

İçərişəhərdəki Bakı Fotoqrafiya Evində açılan “Fotolarda canlanan tarix” adlı fotosərgi başa çatıb.

AZƏRTAC xəbər verir ki, bir ay (18 mart – 18 aprel) davam edən layihə Almaniya Federativ Respublikasının dəstəyi ilə “Mədəniyyətin qorunması” proqramı çərçivəsində ərsəyə gəlib.

Sərginin ziyarətçiləri “İçərişəhər”, “Abşeron” və “Qarabağ” adlı üç kolleksiyanı, ilk dəfə sərgilənən bir çox fotolarda vaxtilə mövcud olan, hazırda isə qalıqları qalan və ya tamamilə dağıdılmış abidələri əvvəlki vəziyyətində görmək imkanı qazanıblar. Tarixi abidələri, onların bərpa prosesini əks etdirən bu nadir fotoların bərpası ilə Bakı, İçərişəhər, Azərbaycanın bölgələrindəki binaların bu günədək məlum olmayan görüntüləri əldə edilib.

Sərgidə nümayiş olunan nadir fotolar “İçərişəhər” Muzey Mərkəzinin fonduna məxsus 1860–1970-ci illərə qədər olan dövrü əhatə edən şüşə neqativlərin və nadir fotoların bərpa və konservasiya edilməsi, rəqəmsallaşdırılması nəticəsində işıq üzü görüb. Ölkədə ilk dəfə tətbiq olunan bu texnologiya sahəsində ilkin mərhələdə fondun arxivindəki 300-dən çox əsərə yeni həyat verilib.

Sərginin bağlanışında tanınmış elm və mədəniyyət xadimləri və ictimaiyyət nümayəndələri iştirak ediblər.

Bəlli bir həqiqətdir: şair - doğma xalqının yaradıcı istedadının daşıyıcısıdır. Onun bu qeyri-adi qisməti şairlik amalının ucalığını, eyni zamanda, çətinliyini şərtləndirir. Öz varlığında xalq başlanğıcını duymaq şairin poeziyasına təbiilik, səmimilik, vətəndaşlıq aşılayan amildir. Belə poeziyanı geniş oxucu kütləsi sevir, yaddaşına yazır. Tofiq Bayramın vətəndaş inamlı, xalqsevər poeziyası beləcə sevilir. Azərbaycan ədəbiyyatında və poeziyasında görkəmli şair, tərcüməçi, Əməkdar incəsənət xadimi Tofiq Bayramın özünəməxsus bir yeri var. O, hər zaman poeziyamızın seçilən şairlərindəndir. Xarakterindəki bütövlük, çılğınlıq, onun şeirlərində və bütün yaradıcılığında özünü göstərir. Tofiq Bayramın poetik inamına, ilhamına qol-qanad verən vətən sevgisi, xalq eşqidir. Azərbaycan mövzusu onun yaradıcılığının məhək daşı, hərəkətverici qüvvəsidir.

AZƏRTAC xəbər verir ki, bu gün tanınmış şair, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü, Əməkdar incəsənət xadimi Tofiq Bayramın vəfatından 33 il ötür.

Tofiq Bayram müxtəlif iş yerlərində çalışsa da, onun dəyişməyən əsas iş yeri isə yazı masası olub ki, ədəbiyyatımız, poeziyamız üçün bir-birindən dəyərli əsərlər yazıb, tərcümə ilə məşğul olub. 1998-ci il sentyabrın 24-də Əmircan qəsəbəsində Tofiq Bayramın büstünün və onun adını daşıyan istirahət parkının açılışında Ümummilli Lider Heydər Əliyev çıxış edərək demişdir: “Suraxanı torpağı Azərbaycana, xalqımıza böyük insanlar vermişdir. Onların arasında Tofiq Bayramın xüsusi yeri var. Tofiq Bayram Azərbaycanda gözəl şeirləri və sözlərinə bəstələnmiş mahnıları, fədakar yaradıcılığı ilə tanınmış və məşhur olmuşdur. Tofiq Bayramın sağlığında da xalq həmişə ona sevgi və məhəbbətini, hörmətini bildirmişdir. Mən şəxsən Tofiq Bayramla dəfələrlə görüşmüşəm, danışmışam, yazıçıların qurultaylarında onlarla görüşlərimdə, bəzən rayonlara etdiyim səfərlərimdə bir yerdə olmuşuq. Onun haqqında gözəl xatirələrim var”.

Şairin sevimli bacısı Svetlana Bayramova qeyd edir ki, Tofiq Bayramın himayə edilməsində unudulmaz Heydər Əliyevin böyük xidməti və xeyirxahlığı olub. Şairin ötən əsrin 70-ci illərində türk müğənnisinə yazdığı şeirin Türkiyədə yayılması Moskvada bəzi dairələrin etirazına səbəb olub, Bakıya "tədbir görülsün” mesajı gəlib. Millətinin söz adamlarını həmişə hifz etməyi bacaran Heydər Əliyev böyük ustalıqla Tofiq Bayramı bu təzyiqlərdən, hətta həbsdən qoruya bilib.

Unudulmaz, korifey ifaçılarımız Tofiq Bayramın sözlərinə yazılmış mahnıları xüsusi şövq və ahənglə oxuyublar. Çoxu da dünyasını dəyişib. Nəfəslər bitsə də, səs yaşamaqdadır. Hər dəfə Əbülfət Əliyevin ifasında bu mahnıları dinlədikcə, sanırsan ki, sənət yolu həqiqətən uzundur. Bir təsəlli də var ki, mənəvi xəzinəmizin bu inciləri həmişəyaşardır, yeni ifaçılar da Tofiq Bayramın sözlərindən ibarət mahnıları həvəslə, yeni tərzdə oxuyurlar.

Tofiq Bayram torpağına bağlı, poetik amalına sadiq, humanist, istedadlı və bitkin qələm sahibi olan şəxsiyyət kimi seçilərək sevilirdi. Həyat müşahidələri çox dərin idi. Güclü poetik mühakiməsi onu həmişə şablonçuluqdan, süni müraciətlərdən uzaqda saxlayırdı. Duyğularını səmimi, ifadəli, təsirli qələmə alırdı. Şeirlərinin poetik vüsəti çox genişdir. Bu səbəbdən də onun poeziyasında müxtəlif şəxsiyyətlərin şərəfinə hörülmüş şeir çələngləri çox əlvan, füsunkar və maraqlıdır.

“Vətən torpağına baş əyənləri, ellər baş üstə bayraq tək saxlar” deyən Tofiq Bayram o səhərlərin arzusu, istəyi ilə yaşayırdı ki, Yer kürəsində ölüm olmasın. Bu bəşəri diləklərin sarı simində Vətən nəqarət idi. “Gözlərimin qarasını verərəm, Qarabağı vermərəm” hayqırırdı böyük və məramlı, əqidəli, məğrur şairimiz! Ulduz sanılı arzuların sahibi idi, dostlarını, tanışlarını tez-tez başına yığaraq, onlar üçün Vətən ünvanlı şeirlərini oxumağı da çox sevərdi:

Hər qarış torpağı dünyaca şirin,

Hər axan bulaqda səsim-ünüm var,

Sevgidən füsunkar, röyadan şirin,

Arzudan müqəddəs bir Vətənim var.

Tofiq Bayram 1991-ci il aprelin 19-da vəfat edib, Bakının Əmircan kəndində dəfn olunub.

Azərbaycanın Quba rayonunda Qudyalçayın sol sahilində, dəniz səviyyəsindən 2300 metr yüksəklikdə bənzərsiz Xınalıq kəndi yerləşir. Qədim tarixə və özünəməxsus ənənələrə malik olan kənd Qızılqaya, Şahdağ və Tufandağ dağları ilə əhatə olunub. Xınalıq sakinləri üçün düz kəndin qarşısında yerləşən Tufandağ dağı xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Rəvayətlərdən birinə görə, bu zirvədə min il əvvəl güclü zəlzələ nəticəsində dağılmış qədim yaşayış məntəqəsinin xarabalıqları var. İndiki Xınalığın məhz onun sakinləri tərəfindən salındığı ehtimal olunur.

AZƏRTAC xəbər verir ki, Xınalığı “dağlar arasında ada” adlandırırlar. Yerli əhali haqqında ilk yazılara I əsrdə Qədim Roma tarixçisi Plininin əsərlərində və Strabonun məşhur “Coğrafiya”sında rast gəlmək olar. Ancaq kəndin qədimliyini ən aydın şəkildə sübuta yetirən yer, ümumi sahəsi Xınalığın öz ərazisindən xeyli iri olan 8 böyük qəbiristanlıqdır. Burada 3, hətta 4 təbəqəli dəfnlər var və məzar daşlarında müxtəlif əlifbalarla yazılmış yazılar həkk olunub.

“Xınalıq və Köç yolu” Dövlət Tarix-Mədəniyyət və Etnoqrafiya Qoruğunun ərazisində tarixi dəyərlər baxımından çox zəngin muzey fəaliyyət göstərir. Muzey 2019-cu ildə fəaliyyətə başlayıb və bölgənin mədəni irsinin həqiqi saxlanc yeridir. Muzey elə də böyük olmasa da, hər biri özünəməxsus dəyərə malik eksponatları ilə ziyarətçiləri heyran edir.

Kolleksiyadakı eksponatlara yerli əhalinin həyat tərzini və adət-ənənələrini əks etdirən məişət əşyaları, yerli xalçalar, silahlar, zərgərlik əşyaları, fotoşəkillər və digər tarixi nümunələr daxildir. Bu eksponatlar keçmiş dövrün ab-havasını duymağa imkan yaradır.

Kolleksiyada kənd sakinlərindən aşkar edilmiş və toplanmış əlyazmalar xüsusi yer tutur. Bu sənədlər yerli əhalinin gündəlik həyatını, ənənələrini və çoxəsrlik müdrikliyini əks etdirdiyinə görə böyük tarixi və mədəni əhəmiyyətə malikdir.

Qeyd etmək lazımdır ki, muzeyin kolleksiyası Dövlət Turizm Agentliyinin dəstəyi ilə kəndin yaxınlığında yerləşən qədim insanlara aid yaşayış məskənlərində aparılan arxeoloji işlərdə tapılan eksponatlarla əhəmiyyətli dərəcədə zənginləşib.

Arxeoloji işlərə 2019-cu ildə Xınalıqdan iki kilometr cənub-şərqdə kəndlilərin “Kima Liqebriş” (“Qədim qəbiristanlıq”) adlandırdığı yerdə başlanılıb. Burada zinət əşyaları - medalyonlar, sırğalar, şarabənzər asqılar, muncuqlar tapılıb. Zərgərlik məmulatlarından savayı, burada çoxlu dəmir xəncər tapılıb. Bölgənin sakinlərinin digər bölgələrlə ticarət əlaqələrini göstərən qədim sikkələr daha böyük maraq doğurur.

Tapılan eksponatlar arasında Roma İmperiyasına aid faleraları da qeyd etmək vacibdir. Alimlər faleraların Roma legionerlərinə verilən və hərbi fərqlənmə nişanları kimi xidmət edən metal ordenlər olduğunu qeyd edirlər. Roma faleraları ümumiyyətlə diametri 4-7 santimetr olan yuvarlaq və ya oval formalı disklərdir. Dizaynları isə müxtəlifdir. Bu, Azərbaycan ərazisində aşkarlanan ilk belə artefaktdır. Tapıntı elmi tədqiqatlar üçün böyük əhəmiyyət kəsb edir.

Abidələrin aşkarlandığı arxeoloji işlər görkəmli alim və arxeoloq İdris Əliyevin rəhbərliyi ilə aparılıb. Bu tapıntılar göstərir ki, Böyük Qafqazın dağlıq hissəsində qədim insanların tədqiq olunmamış yaşayış məskənləri var. Kəşfin əhəmiyyəti ondan ibarətdir ki, erkən Tunc dövrünə aid yaşayış məntəqələri məhz bu hündürlükdə ilk dəfə aşkar edilib.

Bütün bunlar Xınalıq ərazisinin Böyük Qafqazın tarixi və coğrafi ərazisindəki əhəmiyyətini sübuta yetirir. Dağ keçidləri qədim dövrlərdən strateji əhəmiyyətə malikdir, çünki onlar müxtəlif bölgələr arasında ticarət, insanların hərəkəti və mədəni mübadilə üçün əsas marşrutları təmin edir. Bu cür kəşflər arxeoloqlara və tədqiqatçılara ərazinin tarixi rolunu və müxtəlif xalqlar arasında mədəni və iqtisadi əlaqələrin formalaşmasına təsirini daha yaxşı anlamağa imkan verir.

Muzeyin dəyəri ondan ibarətdir ki, o, keçmiş irsə aid ənənələri yaşatmağa kömək edir və cəmiyyət üçün dəyərli mənbə rolunu oynayır, habelə bu dağ kəndinin tarixi irsini və mədəni kimliyini gələcək nəsillər üçün qoruyub saxlayır. Muzey, yüksək dağlıq ərazilərdəki icmaların həyat tərzi və mədəniyyəti haqqında daha çox məlumat əldə etmək istəyən turistlər və tarix həvəskarları üçün maraqlı məkandır.

Xınalıq mədəniyyəti özündə qədim dövrlərdən başlayaraq müxtəlif tarixi dövrlərdə bu əlçatmaz yerlərə nüfuz edən müxtəlif etnik mənşəli elementləri birləşdirir. Bunu sübuta yetirən artefaktlar yerli muzeydə öz layiqli yerini alıb. Dağ kəndi olan Xınalıq, Azərbaycan mədəniyyətinin müxtəlifliyinin və zənginliyinin daha bir əyani təsdiqidir.

Azərbaycan Heydər Əliyev Fondunun təşkilatçılığı, Azərbaycan Mədəniyyət Nazirliyinin və Azərbaycanın İtaliyadakı səfirliyinin dəstəyi ilə 60-сı Venesiya Biennalesində təmsil olunacaq. Ölkəmiz müasir incəsənət sahəsində dünyanın məşhur platformalarından olan Venesiya Biennalesində 2007-ci ildən iştirak edir.

AZƏRTAC xəbər verir ki, bu il aprelin 20-dən noyabrın 24-nədək davam edəcək 60-cı Venesiya Biennalesi “Əcnəbilər hər yerdədir” (“Foreigners Everywhere”) şüarı altında keçiriləcək.

Biennalenin kuratoru Adriano Pedros mövzunu təsadüfən seçməyib. Biennalenin dünyada insanların müxtəlif ölkələrə köçməsi ilə bağlı böhranlar fonunda fəaliyyət göstərdiyini bildirən Adriano Pedros bunun müxtəlif fərqliliklər və çətinliklərlə müşayiət olunduğunu qeyd edir. “Əcnəbilər hər yerdədir” ifadəsi iki mənada verilir. Birincisi, hara getməyimizdən asılı olmayaraq hər yerdə əcnəbilərlə rastlaşırıq – onlar (biz) hər yerdədir. İkincisi isə, istənilən yad bir yerə getsək həmişə əcnəbiyik.

XVI əsrin heyrətamiz memarlıq abidələrindən olan Campo della Tanada yerləşən Azərbaycan pavilyonu isə Venesiya sərgisində “Xəzərdən Çəhrayı Planetə. Mən buradayam” (“From Caspian to Pink Planet: I Am Here”) mövzusunda təşkil olunub və biennalenin şüarını özündə əks etdirir.

Müasir incəsənət sahəsi üzrə tənqidçi, sənətşünaslıq professoru, 53-cü Venesiya Biennalesində İtaliya pavilyonunun kuratoru olmuş Luka Beatrisin (Luca Beatrice) kuratorluğu ilə yaradılan pavilyonumuzda Əməkdar rəssamlar İrina Eldarova, Rəşad Ələkbərov, rəssam Vüsalə Ağaraziyevanın əsərlərinin zəngin palitrası vasitəsilə əcnəbilik mövzusu tədqiq ediləcək - səfərlər, səyahətlər, mühacirətin hər zaman fərdi identiklik və incəsənətə təsiri göstəriləcək. Şəxsi təcrübələrinə əsaslanan müəlliflər əsərlərində əcnəbilik mövzusunun Azərbaycan üçün aktuallığını çatdırır, insanla onun yaşadığı məkan arasındakı dərin bağları əks etdirir, eyni zamanda, incəsənət vasitəsilə digərinə hörmətlə yanaşmağın vacibliyini bəyan edirlər. Ziyarətçilər əsərlərə müxtəlif bucaqlardan baxaraq fərqli mədəniyyətlərin ahəngini seyr edib, ümumbəşəri qarşılıqlı anlaşma ideyasının zəruriliyini görə biləcəklər.

Mədəniyyət Nazirliyinin təşkilatçılığı çərçivəsində aprelin 18-də Beynəlxalq Abidələr və Tarixi Yerlər Günü münasibətilə Ramana qalasında tədbir keçirilib.

AZƏRTAC xəbər verir ki, tədbirdə mədəniyyət nazirinin müavini Səadət Yusifova, mədəniyyət və incəsənət xadimləri iştirak ediblər.

Əvvəlcə tədbir iştirakçıları Ramana qalası ilə tanış olublar.

Tədbirin açılışında çıxış edən mədəniyyət nazirinin müavini Səadət Yusifova qeyd edib ki, Tarixi Yerlər və Abidələrin Mühafizəsi Şurasının (ICOMOS) təklifinə əsasən, 1983-cü ildə UNESCO tərəfindən təsis olunmuş bu əlamətdar günün məqsədi insanların diqqətini abidələrin və tarixi yerlərin qorunmasına yönəltməkdir. “Ölkəmizdə də hər il qoruqların, nümayiş obyekti kimi istifadə olunan abidələrin təbliği məqsədilə müxtəlif tədbirlər və sərgilər təşkil edilir. Eyni zamanda, Azərbaycan bu il BMT-nin İqlim Dəyişmələri üzrə Çərçivə Konvensiyasının Tərəflər Konfransının 29-cu sessiyası – COP29 kimi mötəbər tədbirə ev sahibliyi edəcək. İqlim dəyişmələrinə qarşı qlobal mübarizədə beynəlxalq həmrəyliyin gücləndirilməsi məqsədilə Prezidentin Sərəncamı ilə 2024-cü il ölkəmizdə “Yaşıl dünya naminə həmrəylik ili” elan edilib, - deyə nazir müavini vurğulayıb.

Onun sözlərinə görə, ictimaiyyətin diqqətini ətraf mühitin mühafizəsinə, tarix və mədəniyyət abidələrinin qorunmasına, habelə təbliği işinə yönəltmək üçün Beynəlxalq Abidələr və Tarixi Yerlər Günü çərçivəsində ölkə ərazisində 29 tarix və mədəniyyət abidəsində ziyarətlər təşkil olunub.

Səadət Yusifova diqqətə çatdırıb ki, Ermənistanın işğalı nəticəsində çox sayda tarixi-mədəni irsimiz məhv olub. Vətən müharibəsində azad olunmuş Qarabağ və Şərqi Zəngəzurda hazırda abidələrin bərpası işləri aparılır.

O, həmçinin qeyd edib ki, Ümummilli Lider Heydər Əliyev mədəni irsimizin qorunmasını hər zaman diqqətdə saxlayıb. İndi bu strategiya Prezident İlham Əliyev və Birinci vitse-prezident Mehriban Əliyeva tərəfindən çox uğurla davam etdirilir.

Sonra tədbir bədii hissə ilə davam edib.

İçərişəhərdə yerləşən “QGallery” (“Qız qalası”) rəsm qalereyasında Elşən Qaracanın “Cəsur ürək” adlı fərdi sərgisinin açılışı olub.

AZƏRTAC xəbər verir ki, gənc azərbaycanlı rəssam Elşən Qaracanın yeni əsərlər silsiləsi sərbəst müəllif təfsiridir və burada anında tutulan pozalar motosiklet yarışçılarının obrazlarını, onların dönmə həndəsəsini, sürəti və qafqazlı igidlərin üzünə vuran küləyin axını fonunda əzmkarlığını dəqiq əks etdirir. Bu gün atları motosikletlər əvəz edib - qalereyanın girişində qonaqları azadlıq, macəra, sədaqət, dostluq simvolları qarşılayır, sərgi dərhal selfi çəkmək və fotoşəkillər üçün özəl məkana çevrilir.

“Motosiklet” kəlməsi fransız dilindən hərfi tərcümədə sadə bir məna daşıyır və “nəqliyyat vasitəsi” deməkdir, lakin o, bu tərifi çoxdan üstələyib. Əsərlərində motosikletlərə müraciət edən bir çox müasir rəssamlar, həyatında heç olmasa bir dəfə iki təkərli “dəmir at”da oturan hər kəsin hiss etdiyi sərhədsiz azadlıq hissini və yolun çağırışını öz kətanlarında əks etdirməyə çalışırdılar. Elşən Qaracanın müasir qorxmaz “süvariləri” çoxdan at sürməyən, ancaq “dəmir atları” ilə əcdadlarının kəhər atlarının belində etmədiyi şəkildə dar dağ cığırlarında “uçmağı” bacaran gənclərdir.

Beləliklə, “Cəsur ürək” sərgisi kişi tamaşaçıların marağına səbəb olur. Hansı insan özünə motosiklet alıb onun üzərindəki boş yerləri kəsməyi xəyal etmir? Qonaqların təqdim olunan sərgiyə maraqla baxması və bəyəndikləri rəsmlərin fonunda fotoşəkillər çəkdirmələri açıq şəkildə göstərirdi ki, cinsi mənsubiyyətin də bununla heç bir əlaqəsi yoxdur. Çünki rəssamı təbrik etməyə gələnlərin qadın hissəsi açıq-aşkar maraq göstərərək, kətanlara diqqətlə baxırdı.

Elşən Qaraca aydın şəkildə müəyyən edilmiş hər hansı janr və istiqamətlərdən kənar bir sənətkardır. O, özünü məhdud çərçivəyə salmır. Qarışıq təsviri sənətin tərəfdarı olmaqla, nə istədiyini bilir və bəyəndiyini kətana köçürür. Rəssam axtarışlarında və yaradıcılığında həmişə öz prioritetlərinə diqqət yetirir. “Cəsur ürək” güc, ehtiras və azadlıq uğrunda mübarizənin zəngin və təfərrüatlı dastanıdır.

“Cəsur ürək” fərdi sərgisi aprelin 19-dək davam edəcək. Giriş pulsuzdur.

Azərbaycan Dövlət Gənc Tamaşaçılar Teatrı may repertuarını açıqlayıb.

AZƏRTAC xəbər verir ki, sənət ocağı aşağıdakı tamaşalarla teatrsevərlərin görüşünə gələcək:

1 may - “Buratinonun macəraları”

2 may - “Qızıl balıq”

3 may - “Bremen musiqiçiləri”, “35 ildən sonra”

4 may - “Çipollino”

5 may - “Mauqli”, “Don Rafaello-trombonçu”

10 may - “İnanıram”

11 may - “Dəcəl keçi”, “Dəli yığıncağı”

12 may - “Qoğalın sərgüzəştləri”, “Leyli və Məcnun”

17 may - “Cəza”

18 may - “Tıq-tıq xanım”, “Mənim ağ göyərçinim”

19 may - “Şirinlər”, “Müsyö Jordan və Dərviş Məstəli şah”

25 may - “Kod adı V.X.A”

26 may - “Şən Elf və Cadugər”.

“Dirçəliş” Gənclərin Sosial-Psixoloji Reabilitasiya Mərkəzi “Yaşıl dünya naminə həmrəylik ili” çərçivəsində Madrid şəhərində Azərbaycan Respublikasının İspaniyada və Andorra Knyazlığında akkreditə olunan səfirliyi ilə birlikdə “Art of Cultural Diplomacy” adlı sərgi keçirəcək.

AZƏRTAC xəbər verir ki, aprelin 20-dən 27-dək olacaq tədbir Emilia Cultural Bazoon Mədəniyyət Mərkəzində təşkil ediləcək.

Sərginin təşkilində məqsəd ispaniyalı incəsənətsevərləri Azərbaycan mədəniyyəti ilə yaxından tanış etmək və Azərbaycan gənclərinin istedadlarını diqqətə çatdırmaqdır.

Mədəniyyət naziri Adil Kərimlinin aprelin 19-da İmişli şəhəri Heydər Əliyev Mərkəzində keçirilməli olan vətəndaş qəbulunun tarixi dəyişdirilib.

Nazirlikdən AZƏRTAC-a bildirilib ki, qəbulun tarixi haqqında əvvəlcədən məlumat veriləcək.

Aprelin 18-i dünyada Beynəlxalq Abidələr və Tarixi Yerlər Günü kimi qeyd olunur. Bu əlamətdar gün Tarixi Yerlər və Abidələrin Mühafizəsi Şurasının (ICOMOS) təklifi ilə UNESCO tərəfindən 1983-cü ildə təsis olunub. Məqsəd insanların diqqətini abidələrin və tarixi yerlərin qorunmasına yönəltməkdir.

AZƏRTAC xəbər verir ki, bu əlamətdar gün Azərbaycanda da geniş qeyd olunur. Hər il bu tarixdə qoruqlarda, tarixi məkanlarda abidələrin və tarixi yerlərin qorunmasının təbliği məqsədilə müxtəlif tədbirlər, sərgilər təşkil edilir.

İnsanın yaratdığı abidələr, yaşadığı yerlər zahirən dilsiz olsa da, mövcud durumu ilə bizə çox şey söyləyir. Abidələrin və tarixi yerlərin dağıdılması xalqın, millətin varlığının məhvi deməkdir. Təkcə XX əsrdə baş vermiş iki dünya müharibəsi nəticəsində nə qədər dağıntılar olub. Hazırda dünyada minlərlə abidə məhv olmaq təhlükəsi ilə üz-üzədir. Bu baxımdan Beynəlxalq Abidələr və Tarixi Yerlər Gününün təsis olunması böyük əhəmiyyətə malikdir.

Ölkəmiz dünyada bəşər sivilizasiyasının ilkin meydana gəldiyi ərazilərdən biridir. Arxeoloji qazıntıların nəticələri göstərir ki, Azərbaycanda yaşamış insanların keçdikləri keşməkeşli və şərəfli yollar qədim yaşayış məskənlərində və çoxsaylı abidələrdə öz əksini tapıb. Yaşadığımız dövrə gəlib çatan bu abidələr hazırda çox qiymətli nümunələr kimi qorunur. Ölkəmizin hər yerində yaşı əsrləri və minillikləri əhatə edən tarixi abidələr mövcuddur. Bütün bunlar xalqımızı torpağa, əcdadlarına bağlayan qırılmaz tellərdir. Azıx mağarasından tapılmış və azıxantrop adlandırılan qədim insanın alt çənə sümüyü Azərbaycanın dünyada ən qədim ibtidai insan məskənlərindən biri olmasını sübut edir. Qobustanda aşkar edilmiş yaşayış məskənləri bu ərazidə ən qədim dövrlərdən insanların məskunlaşdığını təsdiqləyir.

Ölkəmizin ərazisində Manna, daha sonralar cənubda Atropatena dövlətinin yaranması nəticəsində şəhərlər salınıb, müdafiə tikililəri, əzəmətli qala divarları inşa edilib. Qafqaz Albaniyası dövründə şəhərsalma sahəsində mühüm addımlar atılıb. Qəbələ şəhərinin möhkəm qala divarları, saxsı borularla çəkilmiş su kəməri, Dəmirqapı keçidində daşdan tikilmiş müdafiə sistemi, Çıraqqala, Ləkit kəndindəki dairəvi xristian məbədi və digər yerlər şəhərsalma mədəniyyətinin yüksək səviyyəsini göstərir. Ümumiyyətlə, İslamdan əvvəl və sonra ölkəmizin ərazisində qiymətli abidələr inşa olunub. Orta əsrlərə aid abidələr (Möminə Xatun, Qarabağlar, Gülüstan, Bərdə türbələri, Şirvanşahlar sarayı, Şəki xan sarayı, Şuşa şəhərinin abidələri və s.) nəinki Şərq, hətta dünya memarlığının ən gözəl incilərindəndir. Bu məqamda Ulu Öndər Heydər Əliyevin müdrik kəlamlarını qeyd etmək yerinə düşər: “Biz tarixi keçmişimizə nəzər salarkən, ulu babalarımızın yaratdığı və indiyə qədər yaşayan abidələrlə, qalalarla, şəhərlərlə, heykəllərlə, yollarla – yaradılan hər bir şeylə fəxr edir və bunları yaradanları daim xatırlayır, onlara öz minnətdarlığımızı bildiririk”.

Abidələrimizin və tarixi yerlərimizin məhv olmaq təhlükəsi ölkəmizin bəzi bölgələrindən də yan ötməyib. İşğaldan azad edilmiş torpaqlarımızda Ermənistanın hərbi birləşmələri milli mədəniyyət abidələrimizi qəddarcasına dağıdıb.

Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2011-ci il 2 avqust tarixli Qərarı ilə təsdiq edilmiş dövlət tərəfindən mühafizə olunan daşınmaz tarix və mədəniyyət abidələrinin siyahısında Qobustan qoruğunda 1067 sayda dünya əhəmiyyətli, “İçərişəhər” Tarix-Memarlıq Qoruğunda 3 dünya, 93 ölkə, 2568 yerli əhəmiyyətli, “Qala” Tarix-Etnoqrafiya Qoruğunda 7 ölkə, 234 yerli, “Nardaran” Tarix-Mədəniyyət Qoruğunda 1 dünya, 5 ölkə, 7 yerli, “Atəşgah məbədi” Tarix-Memarlıq Qoruğunda 1 dünya əhəmiyyətli tarixi abidə qeydə alınıb. Son illər ərazidə 1700-dək yeni abidə aşkar olunub. Tariximizin təcəssümü olan bu abidələr turizm baxımından da böyük əhəmiyyət daşıyır.

Tarixi abidələrimizin qorunması və gələcək nəsillərə çatdırılması sahəsində dövlətimizin başçısı İlham Əliyevin, Azərbaycanın Birinci vitse-prezidenti, Heydər Əliyev Fondunun prezidenti Mehriban Əliyevanın ölkə daxilində və xaricində həyata keçirdikləri böyük işlər hər kəs üçün ən gözəl örnəkdir.

“İçərişəhər” memarlıq kompleksi, Qobustan Dövlət Tarixi-Bədii Qoruğu UNESCO-nun Dünya İrsi Siyahısına daxil edilib. Qobustandakı muzey isə 2013-cü ildə Avropanın ən yaxşı muzeyləri sırasında olub. Milli mədəni irsin qorunmasını təmin etmək, “Azərbaycan 2020: gələcəyə baxış” İnkişaf Konsepsiyasını həyata keçirmək məqsədilə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2013-cü il 27 dekabr tarixli Sərəncamı ilə təsdiq olunmuş “Daşınmaz tarix və mədəniyyət abidələrinin bərpası, qorunması, tarix və mədəniyyət qoruqlarının fəaliyyətinin təkmilləşdirilməsi və inkişafına dair 2014-2020-ci illər üzrə Dövlət Proqramı” isə görüləcək işlərin istiqamətini dəqiq müəyyən edən qiymətli sənəddir. Bu sənədə daşınmaz tarix-mədəniyyət abidələrinin yeni siyahısının tərtibi, bərpa-konservasiya işlərinə dair normativ sənədlərin beynəlxalq standartlara uyğunlaşdırılması, qoruqların maddi-texniki bazasının gücləndirilməsi, yüksəkixtisaslı kadrların hazırlanması, beynəlxalq təşkilatlarla əməkdaşlığın inkişafı kimi vacib məsələlər daxil edilib.

Azərbaycan rəhbərliyinin böyük diqqət və qayğısı sayəsində ölkəmizdə tarixi abidələrin tədqiqi, mühafizəsi və bərpası, mədəniyyət nümunələrinin beynəlxalq aləmdə təbliği istiqamətində böyük işlər görülür. Bütün bunlar isə Azərbaycanın qlobal dünyaya öz maddi və mənəvi mədəniyyəti ilə birgə inteqrasiyasını təmin edir.